Ez eslê xo ra kurmanc a, la belê ez zaf wazena kirmanckî bimusa. No nuşte nuşteyê mi yê yewine yê kirmanckî yo. Ez do xîret bikera ke xebatê mi dewam bikerê. Ez edîtorê kirmanckî yê Rojnameyê Xwebûnî Nevîn Alkane ra zaf spas kena ke aye ez teşwîqê nuştişê kirmanckî kerda.
Alegorî çekuyêka yewnanî ya. Na çekuye ziwanê fransî ra vilayê dinya bîya. Ma eşkenê maneya aye ya ferhenge wina tarîf bikerê: Bi rayîrê xeyal û sembolan îfadekerdişê fikir, têgêrayîş, hîs, zihnîyet û çîyanê bînan a. Alegorîya edebî zî sey tewirêka vatişî ya ke mîyan de şexs, kerdox, feraset û hedîse zafane bi şeklê edetî û eşkera nê, belkî mîyan de şexs, feraset û xeylê hedîseyê diyîne yê vatişî bi şeklê nimite ameya şîrovekerdiş. Coka alegorîya edebî wayîrê di duştê cîyayan a: Duştê teberî û xomîyan.
Maurren Qulligan berhemê xo yê bi nameyê Ziwanê Alegorîyê de na çekuye ser de hîra vindene û xîret kena ke na têgeh dêsman ser o bi ca bika. Qulligan sere de ferqê mabenê ‘şîroveya alegorîk’ û ‘edebîyatê alegorîk’ de mojnena. Aye gore; gama ke merdim yew metnê edebî çerçoweya alegorîk de girewt dest, yanî gama ke merdim şîroveyêk alegorî kena, o metin hem hetê teberî hem zî hetê xomîyanî de wayîrê daraxê meneyan a û nê maneyî zî bi şekilê tîkane xo gore sazkerdişêk hîyerarşîk rêz kena. Gama ke merdim çîyêk wina keno, o wext maneya teberî yena bêqîmetkerdene û merdim na maneya teberî êna duştê teferuatêk ke do ma bibero na maneya esasî ser, ya dêsman de nimiteyî. Tîya de êdî metin sey fenomenêkî ke mane eşkera kena nê, la sey fenomenêk ke maneya ci nimnena veto meydan.
Alegorî bi taybetî romanan de vêşî ameya xebitnayene. Sebebê no tarîxçeyê romane reyde eleqedar o. Eke ma Don Quîxotî sey romanê yewine qebul bikerê û qise bikerê, o wext ma do bi asanî bieşkê bivajê ke Don Quîxot ra heta na roje alegorî romanan de ameya xebitnayene. Atmosfera karnavalesk ya romanan de alegorîya edebî vejîyayo meydan. Kerd ke alegorîya edebî goreyê dewr û cîhanan (Frederîc Jameson dinya sey hîrê parçeyan parçe kerdibî: Dinyaya yewine ya kapîtalîst, dinyaya diyîne ya sosyalîst û dinyaya hîreyîne ya ameya kolonîzekerdene) xo raver biba.
Gama ke merdim alegorî sey tewirê edebî bivîno û ferqanê mîyanê berhemanê alegorîk û ê bînan dîyar bikero, o wext merdim do bivîno ke maneyê metnanê alegorîk sey darax ameyê rêzkerdene. Nêke aye bi rayîrê çeku, riste û cumleyanê mîyanê nê metnan de ameya weçînayîş, mane bi şeklêk yaverde xo dana sazkerdiş. Çimkî mîyanê nê maneyan de mesafeyêk hîyerarşîk çin a. Wendoxê bi şeklêk hemwext metinî ra fehm kenê. Êdî wendox seba qezenckerdişê maneya xomîyanî, zewqê wendişî, nêkenê qurbanî. Nê metinan de mane xo xorî de nênimnenê, çekuyanê metinî de eşkera yê. La belê ganî wendoxî uca de xebitnayişê no ziwanî de dîqet bikerê.
Sebebê ci no yo: Tewirê alegorîk de hesasîyetê wendoxan ê seba ziwan sey sebebê tewr bitesîr veto meydan. Merdim uca de eşkeno bivajo; nuqtaya ke tewirê alegorîk ê tewirê bînî cîya kenê, ziwan û xebatnayîşê ziwan bi xo yê. Bêguman retorîk û ziwanlêlî nê eseran de zî no fikrê îspat kenê.
Coka alegorî bi raştwendişê wendoxan ê metinî ra eleqedar benê. No tewir de wendox merkez de yo. Yanî no tewirê edebî tewirêk wendoxmerkezî yo. Seba aye Qulligan sey merdimanê normal nêewnêna wendoxan. Aye gore; o/a wendox sey kerdoxêk ke ziwan xeliqneno/a û sey kerdoxêk ke hetê ziwan ra ameyo/a xeliqnayene veto/a meydan.
