Her teno/a erebe rameno/a hay xêzanê reyan esto/a. Enî xêzê ke serê reyan de hameyê viraştişî zehf muhîm ê. Ê nêbê go her qezay viraziyê û însanî bimirê. Ê xêzê jiyaney zehf merdiman xilas kenê.
Versiyono joyîn ana vano: Edward Norris Hines endamê Komîteya Trafîkî ya Wayne Country a eyaletê Michigan a Amerîka de bî. Reya joyîne ê xêzê reyan ê kifş kerdî. A komîte reya joyîne xêzê spey serê rey de xêz kerdî û rey kerde di cay. Erebeyke şitrotişî wexto reyra şîne, şitê cê rişyawo û ene joy ra Hires fikiriyawo ke xêzanê reyan virazo.
Hines, ke karê bisqilêtan kerdê, Michigan de qeybî reyan bikero hîra organîzasyonê Good Roads viraşto. Ew Serokê Klûba Bisqilêtanê Detroit Wheelmen biyo. (Ê di serey 1909’inan de qeybî peyan jî rey viraşta, la ene meselay ma niya)
Semedê xizmetê yê qey reyan di serey 1935’inan de Xelatey George S. Bartlett dayê Hines.
Rîwayetê ke bîn jî vano ke cotkarêke îngilîz her çiqayke erebeycê çinêbî jî her River Road ra şîne, û ê xêzê rey pêşniyar kerdê. Di serey 1911’inan de li ser reya River Road a nizdê Trentonî ceribandinê xêzey reyan hamey kerdin.
Însanan her game qeybî rehetî xo çî vetê û dewam kerdê.
Meselaya xêzê reyan jî ana bî û heta eyro ana dewam kerdê.
Eyro bi taybetî miyanê şeheran de xêzî zehf muhîm ê. Cayke xêzî çinêbê zehftir qezay benê.
Xêzî miyanê jiyaney însanan de muhîm ê. Her merdim mecbûr o wayîrê xêzan bo. Xêzî rey mocnenê ra, xêzî edalet mocnenê ra. Gamêke wet beno bêedaletî, gamêke nat beno edalet. Ti çiya ra xêze ancenê, ew muhîm o.
Bi sedan seran kurdan sedemê xêzan zirar vîna, dec vîna, hamey kiştişî.
Xêzê pîlî miyanê mehla, miyanê keye, miyanê dewanê înan ra hemey antişî. Babîke eno hetê xêze, jo ew heto bîn mend. Jo bî “binxet” ew bîn bî “serxet”. Kurdan jî her waşt ê xêzan xirabikerê, miyanê x ora wedarê.
Di ene se sera newî de reyna xêzî yenê antişî. Go xêzê newey çi biyarê serê kurdan? Kurdî go çiqa beşkê tesîr ro xêzanê neweyan bikerê? Persî meydan de yê, la kurdî çiya yê?
Jiyaney merdiman de reya newî, xêzê newey ke serde hamey xêzkerdişî û dimara jî erebey newe û şofêro baş eşkeno merdina bero her ca. Çiya biwazê, kamco seyran, kamco dew, qeza, bajar, kamco welat? La egir rey to rast e nêbo, xêzê to çinêbê, erebe û şofêrê to endêke jîr nêbo go sebo?
Welhail xêzî hema ca, heme gamey însanan de muhîm ê. Û çiyo zehf muhîm jî ma enî xêzan gorey jiyaney xo, bi rengêke sipê xêz bikerê.