Aktorê mîyanneteweyî û hêzê herêmkî Kurdistanî ser o polîtîkayêka kolonîzekerdoxe anê ca. Xeylêk cayan de mîyanê hêzan û aktoran de “paştîdayîş” est o. Mîsal Iraq de mabênê îdareyê Bagdadî û hukmatê Erdoganî de têkilîyê nêzdîyî est ê. Yeno zanayene ke adare 2024î mîyanê wirdî hetan de kombîyayîşê asayîşî qewimîyabî. Nê kombîyayîşî ra dima Erdogan 22yê nîsane de şîbî Bagdad. Uca de mîyanê dewletan de vera şarê kurdî tayê peymanî ameyî îmzekerdene. Dima ra îdareyê Bagdadî gamê sosretî eştî. Mîsal PKK bi destê Iraqî hînî sey “rêxistina qedexîye” yeno pênaskerdene. Çend hewteyî tepîya gamêka newe erzîyaye. Iraq de partîyê (Partîya Êzidîyan a Demokrat û Azadîye, Tevgera Azadî) ke têkildarê PKKyî yê ameyî qefilnayene. Nê partîyî sîyasetê zerreyî de zaf tesîrdar ê? Nê, la her çî seba hukmatê Erdoganî yeno kerdene. Warê awe, enerjî û projeya rayîrê raverşîyayîşî de menfaetê înan est ê.
Îdareyê Bagdadî “fermanê” Erdoganî ano ca, labelê Îran têna temaşe keno û beno ke destûr dano ci. No mojneno ke hêzê serdestî vera kurdan hemkarî awan kenê. Ê wazenê ke wa Kurdistan heta peynî binê bandora înan de bimano. Kolonyalîstan de hema zî “bonderîya” 1639 û 1923î est a. Seke zanîyeno serra 1639î de mabênê Osmanîyan û Safevîyan de peymana Qesr-î Şîrînî ameye îmzekerdene. Goreyê na peymane erdê kurdan mîyanê di hêzan de ame parekerdene. Dima ra mîyanê Îran û Rûsya de 1828 de peymana Turkmençayî îmze bîye û leteyê Kurdistanî derbasê Rûsya bî. Na peymane ra tepîya serra 1923î de peymana Lozanî ameye îmzekerdene. Bu tesdîqkerdişê dewletanê kolonîzekerdoxanê sey Îngilîstan, Fransa û Îtalya erdê Kurdistanî mîyanê dewletanê Îran, Iraq, Sûrîye û Tirkîya de 4 leteyî bî.
Dêrazor de şerêko qilêrin
Ewro nê dewletî hemverê kurdan pîya têgêrenê. Mîsal Rojawanê Kurdistanî de kantonê Dêrazorî çend rojî yo ke raştê hêrişan yeno. Cergê paramîlîterî Dîfa El Wetenî bi fermanê îdareyê Şamî şarî qir kene. Bêguman peyê nê hêrişan de Rûsya û Tirkîya zî est ê. Seke zanîyeno Dêrazor de cayê neftî yê maldarî est ê. Îşxalkerî plan kenê ke nê cayan bigêrê binê serdestîya xo. Dideyin Dêrazor de zafane erebî ciwîyenê. Kolonyalîstî wazenê ke ereban vera kurdan fît bikerê û wina Rojawa de şerê ereb û kurdan bivejê.
Şingal de provokasyon
Îşxalkerî têna Rojawa de nê, Başûr de zî heman polîtîka anê ca. Şingal de yewna “kayî” est ê. Qasim Şeşoyê provokatorî derheqê Hz. Muhammedî de qisayê xirabî vatê û êzidîyî kerdê hedef. Dima ra Dihok û Zaxo de îmamanê camîyan vera êzidîyan reftarêko “tedaker” ramojna. Îmaman vat ke “êzidîyan bidê ma, ma înan 24 saetan de musluman bikerê”. Bêşik peyê nê komployan de PDK û Tirkîya est ê. PDK wazeno ke êzidîyan musluman bikero û Şingalî bigêro binê bandora xo. Labelê şarê Şingalî qerardar o û game apey nêerzeno.
Walîyîya Kerkûkî
Şaristano bîn o balkêş Kerkûk o. Xeylêk mengan ra dima YNKyî ra Rebwar Taha bi paştîdayîşê ereban walîyê Kerkûkî bî. Na rewşe seba kurdan zaf muhîm a. Çike heta nika tayênan vatêne Kerkûk ê tirkmenan o, tayênan vatêne ê ereban o. Weçînayîşê meclîsê şaristanî de her çî zelal bî ke Kerkûk de kurdî zafêrîye anê ware. Na netîce semedê dîyarkerdişê statuyê Kerkûkî xeylê girîng a. Goreyê maddeya 140. ya qanûnê bingeyî yê Iraqî kerkûkijî eşkenê çarenûsê xo dîyar bikerê. Seba ke YNK uca de walîyîye nêgêro, pêro hêzanê gemarinan (PDK, dewleta tirke û cergê bînî) her tewir hîlebazîye kerde, la ê serkewte nêbîyî.
