Mi par eşnawitbî ke yew rejîsoro gimgimij, Erdlerzê 1966î ser o yew fîlm anceno. Çend aşman ra ver pê hesîya ke nameyê fîlmî Kaf Kaf o, yê rejîsorê ey zî Metin Dag o. Metîn, dewêka Gimgimî ra yew kirmanc o.
Afatanê xozayîyan ra yewo giran zî erdlerz o. Heyf ke qismêdê muhîmî yê bajar û qezayanê ma kurdan xetanê fayan ser o awan bîyê. Seke ma zanê no nêzdî de Erdlerzê 6ê Sibate ke 11 bajaran de qewimîyabî ser ra yew serre derbaz bîye. Nê erdlerzî ver bi hezaran merdimê ma merdî, şaristanî seke weşanîyayî, dima ra dejê giranî mendî… Vîrê ma yê komelkî de zî dej û derbê giranî verdayê erdlerzan. Mavajîme Erzîngan (1939), Gimgim (1966), Licê (1975) ûêb. Edlerzanê pîlan ra yew zî 19ê Tebaxe 1966î de herêma mi Gimgimî de qewimîyayo. Şîdetê nê erdlerzî ke 6.9 bîyo, netîceyê ey de tena Gimgim û dewanê Gimgimî de 2.266 kesî merdê, 1192 kesî zî birîndar bîyê. Erdlerzî ke o teqrîben 20 sanîye ramito, merkezê qeza kerdo xirbe…
Qaso ke ez zana nê erdlerzî ser o zaf cigêrayîş nîyameyê kerdene, ancîna warê huner û edebîyatî de ser o nêameyo vindertiş. Warê sînema de tek îstîsnayê xo fîlmêko yew viraşteyê 1966î yê Sînemaya Yeşîlçamî yo. Nameyê nê fîlmî ke rejîsorê ey Remzî Jonturk o, Cuyayene bî Heram o (Yaşamak Haram Oldu Varto Faciası). Goreyê zanayîşê mi ra fîlmo dîyin o ke na felakete neqlê perdeyê sipîyî kerda, yew fîlmo belgekî yo ke nameyê ey Kaf Kaf o. Normal tabîrê winasîyî goreyê tarzê mi nîyê, la senî ke mi sernuşteyê xo rê zî munasîb dîyo: La têw têw çi fîlm o!
Mi par eşnawitbî ke yew rejîsoro gimgimij, Erdlerzê 1966î ser o yew fîlm anceno. Çend aşman ra ver pê hesîya ke nameyê fîlmî Kaf Kaf o, yê rejîsorê ey zî Metin Dag o. Metîn, dewêka Gimgimî ra yew kirmanc o. Fîlm, serra 2022yî de kewto vîzyon û çend festîvalan de zî ca girewto. Mi xo bi xo vatêne xwezila (werrekna) ez raştê yew nawîyayîşê nê fîlmî bîyamêne. Axir mi muzîsyenêkê ma ra xebere girewte ke no fîlmo belgekî do 02.02.2024 de Sînemaya Beyogluyî de kaybidîyo. Derg nêkera ez şîya û mi temaşeyê Kaf Kafî kerd. Netîce seba mi çîyêko xusranî ra zaf dotêr (wetêr) bî. Bi goreyê zanayîş û fehmkerdişê xo yê sînema ez eşkena nînan vaja: Mûniteyê Kaf Kafî hîç serkewte nîyo. Sehne û sekansê fîlmî biserûber aver nêşonê. Sey dîmenanê arşîvkîyan ca dîyayo çend sehneyan ke ê fîlmê Cuyayene bî Heram û yew fîlmê belgekî yo ke almanan o viraşto ra ameyê girewtene. La cayanê rastgeleyan de û bi hawayêko eksê senkronîzasyonê averşîyayîşê sehneyan. Çîyê ke wesfê fîlmî nîşan danê na mana de zî kêmî nîyê. Hetta bi mi eke kamerayêka amatore bidîyo yew ciwanê/a amatorî/e dest, beno ke berhemêko yê Dagî ra başêr bivejîyo orte. Senînîya Kaf Kafî yê sînemakî ser o zaf çîyan vatene îcab nêkeno, ez bêra esas hetê Kaf Kafî (yanî şima qismê dotêrî fehm bikerê) ser ke o bî semedê reaksîyonê minê negatîfî yê derheqê fîlm û rejîsorî de.
Verê ke ez şîya, xora mi fîlmî ra zaf hêvî nêkerdêne. Feqet hende zî nêpawitêne. Her çîyî ra ver, tede cinî û camêrd da-vîst kesan qisey kerdo ke ê bîyê şahid û mexdurê nê erdlerzî. La nameyê înan ne wextê qiseykerdişî de ne zî jenerîkî (tekstê qedîyayîşî) de nusîyayo. Tena nameyê dewan vîyareno. Çi ayb! Merdim eşkeno tayê çîyanê hurdîyan de xeletî bikero. Xora çi tewir xebate bena wa bibo mumkin nîyo ke bêkêmane bo, hîç tede xeletî nêbê. La yê nê rejîsorî çîyo nîyanên nîyo. No verê verkan şexsîyetê ê merdiman rê heqeret o. Yê her însanî yew name û peynameyê xo est o. Seke mi cor ra zî va, merdim tayê çîyan de xeletî keno, la merdim çîyê winasî bê zanayîş bo zî senî keno, nêkeweno aqilê mi! Hadê mavajîme nê rejîsorî kerdo, ma merdim badê raşt nêkeno!
Ancîna yewî wextê festîwalî de ey reyde roportajêk kerdo. (b. dailymotion; Yönetmen Metin Dağ: “’Kaf Kaf’ ile yapmak istediğimiz şey…; 01.12yî ra pey) Rejîsorê ma gama ke manaya Kaf Kafî ci ra pers beno, vano (tirkî ra): “… yeno manaya defkerdişê (qewirnayîşê) bi xirabîye û venga bi başîye dayene yo. Ewro muqabîlê xo Bîsmîllah Bîsmîllah o…” Ez nê îfadeyan ser o wina vaja: Îhtîmalo pîl Metîn begî derheqê manaya Kaf Kafî de qaso ke 3-4 kesan ra biperso “wextê xo zay nêkerdo.” Hendayo ke ez zana no Elewîtîya xeta Dêrsim û Gimgimî de yew adeto îtîqadî yo. Nika ekserî kesê mîyanserreyî û kokimî/kalî zanê, anê xo vîrî. Verî eke elewîyê nê mintiqayan raştê yew afata tebîîye bîyamêne (sey erdlerz, laser, ûêb.) bê vindertiş Kaf Kaf Kaf vatêne û venga zîyar, dar û Babayanê xo yê pîrozan dayêne ke wa ê biresê hawara înan û afate bivindarnê. Yew adeto winasî kurdanê yaresanan de zî est o, la seba ke ez qalibo ke ê xebitnenê, ey ra emîn nîya nêwazena ke binusa. Feqet mentiqê xo eynî yo û beno ke kokê nê adetî reseno bi hezaran serran verê cûyî.
Beno ke şima vajê baş o, ma qet hetêkê başî yê Kaf Kafî çin o? Ez heqê Dagî nêwera, est o. Tek hetê başî yan zî serkewteyî yê fîlmî kalîteya dîmenan a ke hema destpêkê fîlmî ra pey bala temaşekerdoxan ancena. Sirê ey zî no yo: Metîn Dagî, beşê Fotografkeşî yê Fakulteya Huneranê Rindan ya Unîversîteya Kocaelî qedênayo. Sînemaya tirkan de nameyê ey bi çend fîlman vejîyeno vernî ke ey înan de sey rejîsorê dîmenan ca girewto. Netîce de bê nê di teneyan ke mi ê cor ra nuştî zî qusûr û kêmaneyê fîlmê Metîn Dagî tay (şenik) nîyê. Yew zî qenaetê mi gore Metîn beg bi xo zî qîymet nêdano eserê xo. Beno ke şima vajê ma ti çi zanî? Mi badê temaşekerdişê fîlmî hesabanê xo yê medyaya sosyale ser ra nê tesbîtê xo vila kerdî, nameyê ey zî etîket kerd. Seba ke o zî sey mi gimgimij o, mi nê rexney û tesbîtê xo di-hîrê şexsîyetanê gimgimijan ra zî vatî. Îhtîmalo zeyîf o ke nêşîyo goşê ey. Axir rasterast yan zî bi hawayo îndîrekt ey ra bi tu hewa veng nêvejîya. No mîyan de gama ke mi no nuşte nuştêne, mi va ez nînan verî ey ra vaja û numreyê ey peyda kerd. Ci rê (WhatsAppî ser ra) mesaj nuşt û erşawit. Helbet ke mi verî seba fîlmî o û kedkarê fîlmî pîroz kerdî û dima ra wina va: “Ez derheqê fîlmê to de yew krîtîk nusena. Tede di rexneyê minê giranî est ê. Yê mi prensîbê min o; heta ke mi dest ra bêro ez nêwazena karê mi de yew qusûr, neheqî, kêmane yan xeletî bibo. Aye ra di persê mi est ê ke wazena înan to ra bipersa. Keremê xo rê seba mudetêkê qasê 5-6 deqayan agêre bi mi.” Mi waşt ke ez nê di rexneyanê xo yê giranan dîrekt ey ra vaja û fikir yan zî îzahatê ey bimusa. Bi vatişêkê bînî mi waşt ke wa o heqê xo yê cewab dayîşî nika ra bixebitno. Eke goreyê beyanatê ey îcab bikero, ez zî nuşteyê xo de çend çîyan aktualîze bikera û winî bierşawa bi rojnameyî. Teqrîben 5 saetî dima mesajêk erşawito û vato “Ez nika Dêrsim de ya, seba antişê fîlmê xo yê neweyî prosesê amadekarîye ramena/domnena… [mealen ez zaf meşgul a] mi bibexşnê. Bi hêvîya demêkê tewr munasîbî de têhetameyîşî. Bimanê weşîye de.” (Semedê meraqdaran: Yê mi tercîhê mi nêbî, la ziwanê ma yê mesajî tirkî bî.) Mi seba cewabî sipas kerd û wina va; “Oxro ke seke mi mesajê xo de zî nuştbî, 5-6 deqa yew mudet bes bî. Madem ke ti hende meşgul î, wa bo. La o wext ez hetê metodolojîkî û etîkî ra rehet a û do nuşteyê xo eynen bi hewayo ke mi nuşto, bierşawa bi rojnameyî. To rê weşî û serkewtiş wazena.”
Xulasa ez vana ke kamcîn warî de beno wa bibo, merdimî ke yew kar kerd, ganî qet nêbo ey bi goreyê peymanê ey yê asgarîyan bikero. Ancîna bieşko ci rê wayîr bivejîyo û mudefa bikero. Ez eşkera vaja: Bi nuştena nê nuşteyî amancê mi tena rexnekerdişê fîlmî-rejîsorî nêbî, naye ra teber mi waşt ke derheqê Kaf Kafî de yew şerh rona û ey ra girêdaye yew mesajê pêroyî bida tayê muxatabanê îhtîmalîyan ke heqê înan est o ke nê mesajî bigîrê xo ser. Mesaj zî no yo: “Heq û hedê kesî nîyo ke o/a xafiza (vîr), tarîx, folklor, ziwan û kulturê yew komelî tena seba xebatanê xo yê şexsîyan malzeme bikero ke fokusê înan de menfîyeto madî, karîyer, prestîj, popularîte ûsn. est ê. Hela ke sey yê miletê ma yê bindestî ke her çîyê ey talan beno, ver bi mîyan ra vîndîbîyayîşî şono. Axir, ez hêvî kena ke wa hîna zaf afatî nêrê sereyê şarê ma ser û rojêke sînemakarêko bîn do bivejîyo orte û derheqê Erdlerzê Gimgimî yê 1966î de yew fîlmê belgekî yê hîna cidî û başî bianco.”
