15’ê gulane qeybî kurdan rocêke muhîm o. Verî ma bêr serê eyroy, ma henî bikoy miyanê tarîxe. 15’ê gulana 1932î de Celadet Alî Bedirxanî bi alfabeya Latînî dest bi vetişê kovara Haware kerd. 15’ê ene gulane de beno 81 sere. Yewbîyîna Sovyetî de bi rêberî Îsheq Marûgulov û çende tenê bînî, komêke hamî têhet, qeybî kurdan alfabeya Latînî viraşte bî, la a xebate tarîxe de mende. Bi seran dima ra hay kurdan a alfabe ra bî. Kurdê ma enka alfabeya Bedirxanî şixulnenê.
Loma zî Haware zey kovara yewîne a bi alfabeya Latînî ay kurdan yena qebûlkerdişî. Celadet Alî Bedirxan zî û hevalê ê zî meylê înan Ewropa sero bî; waştê Rojhilato Miyanîn ra dûr bê. Erê Celadetî bi xwu vat bî, “Ez hawna wa alfabeya Latînî tewr baş ro ziwanê ma yena” la meyl muhîm o. Fikrê înan ew bî ke Ewropa de modernî, raverşiyayiş esto. Loma zî vere xwu da Ewropa, alfabe zî bi eno awa bedelna.
Dinya de çende alfabey estê. Şarî zî gorey kom, meylê tede yê biryaran danê. Mesela Rusya de alfabeya Kirîlî esta. La miyanê welatanê tirkan ê Rusya/Kafkasya de meylê alfabeya Latînî esto. Çimkî Tirkiya zor dana înan. Verê înan ro Tirkiya wo. Henî welatan de nîqaş zî estê. Tirkmenistanî fek alfabeya Kirîlî ra vera da wo û alfabeya Latînî şixulneno. Dimay vilabiyayişê Yewbîyînê Sovyetî ra welatê Ozbekistan hem alfabeya Kirîlî hem ay Latînî, wirdînan têdir şixulneno. Nîqaşey alfabeya Latînî Kirgizistan da dewam keno. Înan bi waştişê Tirkiya proje kerdo hedre ke derbasê alfabeya Latînî bibê. 25’ê nîsana 2023î de Serokkomarê Kirgizistanî Sadir Caparov dijê ene proje fikre xwu ard ziwan û vat “Gere ziwanê dewlete bi alfabeya Kirîlî bo”.
Bi eno awa, meylî eşkera benê. 81 sere verî Celadet Alî Bedirxanî 15’ê gulane de meylê kurdan eşkera kerd bî. Eno 15’ê gulana 2023î de zî meylê kurdan bi awayke bîn beno zelal. 14’ê gulana 2023î de Tirkiya de qeybî Serokkomarî û mebûsî weçînayiş viraziya. Ez vana qey wexto rojname bireso verê destê şima go encamê weçiyanişî eşkera bibê. Kurdan enî weçînayişî de meyle xwu eşkera kerd. Di vengdayişê mebûsî de vengê xwu da Partîya Çep a Keske. La qeybî Serokkomarî verendamê Îtîfaqê Milete Kemal Kiliçdaroglu tercih kerd. 15’ê gulane de Kilicdaroglu zî, verendamê Îtîfaqê Komare Recep Tayyip Erdogan zî bi ser biko go qeybî kurdan zêde çî nêbedeliyo. Bedelnayiş bi quwet beno.
16/17’ê çileyê 1923î de Ataturk qeybî rojnameger Ahmet Emin Begî ana vato, “Xwu ra go şiklêke muxtariyetî viraziyo. A çaxî şarê ewca egir kurdî bê, go ê xwu bi xwu zey muxtarî îdare bikerê.” Ataturkî di sereyanê 1919’an de zî çiyê aneyînî vatê. La dimara? Dimara ke quwetê înan biyo zêde, quwetê kurdan biyo kemî, zagonî bedeliyayê û Tirkiya de heme çî biyo tirk.
81 sere verî îmkanê kurdan qeybî kovar û rojnameyan tay bî la waştiş û meyl bîbî, Bedirxanî bi quwetê xwu kovara Haware vete û bi alfabeya Latînî verê kurdan da Ewropa. Enka zî quwetê kurdan heta cay ke esto. Egir quwetê kurdan tewr zêde bibo go beşkê çiyan bibedelnê. La quwet zêde nêbo, meyl çi bo zî, nê Kiliçdaroglu, nê zî Erdogan go goş bido kurdan.
Loma zî 15ê gulana 2023î de nê ke go kam bêro weçînayişî, go quwetê kurdan di çi sewî de bo, ene xale muhîm a. Û encamê weçînayişî çi bo zî, 15’ê gulane ra pey quwetê kurdan go beşko kurdan serê lingan de bigîro yan zî nêgiro… Ha, ez nêvana kam bêro weçînayişî zî go çîke nêkero, ez vana mesela ene yewe wetêrî ya. Wa bi xêr bo û wa sera newî ya Kovara Haware zî pîroz bo.
