Tirkîya û Kurdistan de pergalêka tedakere est a. Kleptokratî vera sosyalîstan, elewîyan û kurdan her metodê qilêrinî gurênenê. Dewleta xapxapokan zê “ahtapotî” her organo îdarî girewto binê serdestîya xo. Bêşik vera nê kleptokrasî têkoşînê demokrasîyê radîkalî kî dewam keno. Baxusus saro kurd vera dîktatorîye û neheqîye Nobeta Edaletî, Rayraşîyayîsê Azadîye û Grevê Vêsanîye keno. Nê çalakîyî her ca de veng vejenê. Ju kî 21ê gucige de Roja Zonê Dayike ya Dinya yena bimbarekkerdene. Bêguman sarê Tirkîya û Kurdistanî seba weçînayîsanê herêmkîyan xo amade kenê. Ma nê babetan ser o Hemvervatoxa Komîsyonê Sar û Bawerîyan ê DEM Partî Yuksel Mutlu de qisey kerd.
Ma bixêr dî, sima kî zanê nika pêro Bakurê Kurdistanî de Rayraşîyayîsê Azadîye est o. Çayê raye ra sonê? Îta de armanc çik o?
Nika no rayraşîyayîs raver seba Serekê PKKyî Abdullah Ocalanî yeno kerdene. Têyna seba Ocalanî nê, seba pêro tepişteyan û saran azadîye wazenîme. Xora sima kî zanê Ocalan 25 serrî yo zerre der o. Gereko no tecrîd wedarîyo. Çitur darîno we? Gereko ma seba wedaritişî tenê mucadele bikerîme û bigurîme. Yanî peynî de çiqas ke ma xoverdayîs kerd û zehmet ant, ma pêro pîya xelesîyenîme. Bizanîme ke ma pêro demokrasî, azadîye û xelesîyayîşê cinîyan wazenîme. Tebîî Ocalan zaf muhîm o. Armancê rayraşîyayîsî yo sereke azadîya Ocalanî ya. Ê yê ke raye ra sonê wazenê ke wa tecrîd biqedîyo.
Raywananê rayraşîyayîsî xeylêk sukan de çalakîye kerde. Ê zaf cayan de fetelîyayî. Sima eleqeyê sarî senên vînenê? Sarê Kurdistanî peştî daye raywanan?
Sarê ma xebera xo ke bî peştî dano ci. Ez kî nîyadana. Sarê ma seba wedaritişê tecrîdî û azadîya kurdan hîsgêr o. Dûrî nêvindeno. Gereko sar hîna zêde wayîr bivejîyo. No bes nîyo. Gereko ma zêde bigurîme. No Rayraşîyayîsê Azadîye girs û muhîm o. Ma naye bizanîme. Çîyo qij nîyo. Sima kî zanê se serrî yo kirmancî binê zordestîye der ê. Gereko ma vera na zordestîye mucadele bikerîme. Parlamenterê ma fetelîyenê. Dewan û sukan de rayraşîyayîsê xo rê dewam kenê. Sarî de qisey kenê û ci ra fikr gênê. Her çî xeylê rind aseno.
Sima kî zanê xeylêk sukanê Kurdistanî de verweçînayîsî bîyî. Tayê cayan de sar zêde sa nêbî. Gelo verweçînayîsî Rayraşîyayîsê Azadîye ser o tesîr kerd?
Nika raver nê verweçînayîsî seba ma û partîya ma zaf muhîm ê. Ma kenîme ke zerreyê DEM Partî de demokrasî awan bikerîme. Tebîî no hende kî rehet nîyo. Kurdistan de eşîretî est ê, sîstemo feodal homa dewam keno, dînamîkê bînî est ê ûsn. Ma nêşîkînîme her kesî zerrewes bikerîme. Ju kî îdarekarê partîya ma zerre der ê. Kerdisê verweçînayîsî karode rehet nîyo. Ti çiqas rind virazena, viraze, zerreyê her kesî wes nêbeno. O vano “ez bibî”, o bîn vano “ez bibî”. Ewro ke o nêbî, vano “o xirab o”. Yanî çîyê nîyanênî zor ê. No verweçînayîso ke ma viraşto newî yo. Tenê kêmîyê ma est ê. Hama naye ra dima ma nê kêmîyan kî darenîme we û şaşîyanê xo rast kenîme. Nê verweçînayîsî mutlaq tesîrê tayê kesan kerdo. Beno ke nê kesî Rayraşîyayîsê Azadîye ra dûrî vindenê. No normal o. Seke mi vat, her kes zerrewes nêbeno.
Hetêk ra Grevê Vêsanîye est o, hetekê bînî ra Nobeta Edaletî dewam kena. Goreyê fikrê sima nê çalakîyî yo netîce bidê? Sima hêvîdar ê?
Nê çalakîyî, yanî Grevê Vêsanîye yan Nobeta Edaletî verde ma çend reyî viraştî. Sarê ma zerre de bo, teber de bo kut Grevê Vêsanîye. Nê çalakîyan de armanc çik o? Ma wazenîme ke sarî pêro bixelesîyê. Ê yê ke grev kenê û Nobeta Edaletî gênê pê, aştîye, rindîye û edalet wazenê. Ê wazenê ke Kurdistan bixelesîyo û na zordarîye biqedîyo. Ê vera neheqîye, dewleta tirke, nîjadperestan û dînbazan mucadele kenê. Gereko ke nê çalakîyî her cayê Kurdistan û Tirkîya de vila bibê. Keye de vindetene ra xêr çîn o. Gereko sar bivejîyo kuçeyan û pêro pîya vengê xo berz bikero. Hama no kî rind o.
Bi sima nê çalakîyî hayîdarîye virazenê?
Tebîî hayîdarîye virazîyena. Senik bibo kî mîyanê komelî de tesîrdar benê. Ti ke bîya zaf, vengê to berz vejîyeno, ti ke bîya senik, vengê to nizm vejîyeno. Dewlete kena ke vengê to bibirno, hama gereko mordem game peyser nêerzo.
Serekê PKKyî Abdullah Ocalan nêzdî 25 serrî yo zîndan der o. 3 serrî yo ci ra xebere nêgêrîyena. Dewleta tirke çayê vera ey tecrîdê nîyanênî kena?
Dewleta tirke êndî wazena ke kirmancî vengê xo nêvejê. A wazena ke kirmancî kirmancîya xo vîndî bikerê, kulturê xo xo vîr ra bikerê û zonê xo qisey nêkerê. Coka serekê sarî kena zerre. Hukmatê AKPyî yan dewlete birastî kurdan rê vana ke “sima çîn ê, ez sima nêwazena. Ez nasnameyê sima nas nêkena û sima pêro kena tirk.” Peymana Lozanî ra nata na polîtîka dewam kena. Ê sarê kirmancî nêwazenê û estbîyayîsê ci înkar kenê. Çend rey kirmancan vengê xo veto, hama na dewlete ê qir kerdê. Ma vajîme Terteleyê Dêrsimî est o. Serranê 1937-1938an de hende kirmancî qir kerdî. Şikeftan de axû da sarî. Yanî na dewlete kirmancan nêwazena. Ma çi wazenîme, ma wazenîme ke na dewlete demokratîk bibo, pêro komelî rê xizmet bikero û sarê xo de rind bibo. Ma wazenîme ke ciwanê ma nêmirê, koyan de nêkişîyê. Serekê PKKyî Abdullah Ocalan kî nînan vano. O vano ke “ma kirmanc îme, heqa ma est a.” Dewlete vana “nê, ez destûr nêdana û to kena zerre.” Kirmancî kî vanê “ma xover danîme. Naye qebul nêkenîme. Ocalan serekê ma wo. Ma aştîye wazenîme. Ma wazenîme ke meseleya kurdan bêro çareserkerdene.”
Ju kî terefê Ewropa est o. CPT sono Îmrali û tayê raporan amade keno. Hama nê raporan pare nêkeno. Welatê Ewropa bêveng ê. Bi sima welatê teberî û CPT çayê nîya kenê?
CPT bibo, welatê Ewropa bibê, nê dînamîkî pêro AKP de kar kenê. Menfaetê înan pêro ju yo. Dewleta tirke welatanê Ewropa rê rûmetin a. Ê kesê bînî rûmetin nîyî. Ma vajîme kirmancî mirenê, cinîyî mirenê, sîyasetmedarê ma zerre der ê ûsn. Nê çîyî zêde Ewropa eleqedar nêkenê. Gereko CPT seba îşkence, tecrîd û zordarîye çîyê bikero. Hama vengê xo nêvejeno. Çend serrî yo yenê û sonê, raporan nusenê û hukmatê Erdoganî de çi kenê, ma nêzanîme. Pêro bêveng ê. Ê melumatî mabênê xo de pare kenê. Dewletê Ewropa karê xo de nîyadanê. Seba kirmancan zerreyê înan nêveseno. Gereko ma bixo xo hêzdar bikerîme. Coka çalakîyê sey Grevê Vêsanîye, Nobeta Edaletî, Rayraşîyayîsê Azadîye muhîm ê.
Tayê vanê ke demê nêzdî de newe ra prosesê aştîye dest pê keno. Bi sima no îxtîmal est o. Hukmatê Erdoganî yan kî dewleta tirke raştî nê prosesî wazenê?
Ê qetî çîyê nîyanênî nêwazenê. Ez zana ke wayîrê dewlete dismenîye ra xo kenê girs. Ê elewîyan, kirmancan, sosyalîstan û sarê muxalîfî rê dismenîye kenê. Na dewlete aştîya kirmancan nêwazena. No eskera wo. Ti ke mucadele nêkerê, xover nêdê, danê qafika to ro. Coka gereko ma xover bidîme û mucadele bikerîme. Na dewlete ra ma rê aştîye çîn a. Hukmatê Erdoganî dewletê Ewropa, Rûsya û ê dînamîkê bînî girewtê leweyê xo û vera ma dismenîye keno.
Ma tenê kî weçînayîsan ser o qisey bikerîme. DEM Partî Stenbol de namzetê xo vet û bi destê tayê kesan ame rexnekerdene. Gelo DEM Partî kamcî polîtîka ana ca?
Ma Stenbol de polîtîkaya xo anîme ca. Hetê CHPyî vano ke “sima raya xo danê AKP û ey de bîyê ju”. Çîyo nîyanên çîn o. Ma kesî de ju nêbenîme. CHP vano ke “raya xo her tim bide ma”. Çîyo henên qet beno? Partîya ma û sarê kirmancî kî vano “çîyo henên nêbeno”. Ma çend reyî rayê xo dayî CHP. Ma waşt ke nê welatî de faşîzm biqedîyo. Coka ma hem weçînayîsê şaradarîye de hem kî weçînayîsê parlamenterîye de rayî dayî ci. Hama werte de teba çîn o. Ma kî vanîme namzetanê xo bivejîme û çiqas ma şaredarîyî girewtî. Xora sarê ma kî naye wazeno û ge-ge ma rexne keno. Ma her ca de ju cinîye û camêrd vejenîme û kunîme weçînayîsan.
Eke weçînayîsî ra tepîya qayûmî reyna bêrê tayînkerdene, gelo partî yo se bikero? Kamcî planê ci est o?
Ez fikrîyena ke eke qayûmî reyna bêrê, sarê ma yo destûr nêdo. Kirmancî êdî deyax nêkenê. Hukmatê Erdoganî kî naye zano. Ju kî tayê kirmanc ê ke raye danê AKP kî nê halî ra razî nîyî. Ma zanîme ke qayûmêde înan dizdîye kenê, nêgurîyenê. Înan îradeyê sarî bi zorî ci ra diznayo. Eke qayûm reyna bêro, ma yo oncîna vera înan mucadele bikerîme. Di reyî qayûmî ameyî, reya bîne ma yo destûr nêdîme. Gereko hetê tirkan Kurdistanî rê hetkarîye bikero. Yanî gereko dînamîkê çepgir û sosyalîstî dest bierzê na mesele. Eke ma ju benîme, o waxt xo xelesnenîme.
Sima kî zanê 21yê Gucige Roja Zonê Dayike ya Dinya wa. Seba na roje û zonê ma fikrê sima çik o?
Zonê ma tebîî zaf muhîm o. Hama çi heyf ke no zon nika tomet o. Ma no zon keye de mayanê xo ra musa. Yanî mekteb de nêmusayîme. Ez ke şîyo mekteb, mi tirkî nêzanayêne. O waxt mi vatêne ke dinya hende dewa ma ya û her kes zonê ma qisey keno. Ma rey nîyada ke zonê ma tomet bîyo. Zon û kulturê ma ser o zulmode girs est o. Coka gereko ma hem seba kirmanckî hem kî seba kurmancî mucadele bikerîme. Raştî kî zonê ma mireno. Ma qisey kenîme, hama no bes nîyo. Gereko ma û domanê ma şêrê kursan û zonê xo raver berê. Eke kirmanckî bimiro, kirmancîye ke mirena. Zonê ma her çîyê ma wo. Dewlete kena ke zonê ma biqedîno. Zon ke şî, her çîyê ma sono. Zonê ma zonê Xizirî yo. Ez wazena ke no zon vîndî nêbo.
Yuksel Mutlu kam a?
Serra 1957î de qezaya Qisle ya Dêrsimî de ameye dinya. Xeylê waxt Egîtîm-Sen û ÎHD de îdarekarîye kerde. BDP de aktîvîteyê sîyasî kerdî. Serra 2014î de qezaya Akdenîzî ya Mêrsînî de hemsereke bîye. Nika zê Hemvervatoxa Komîsyonê Sar û Bawerîyan ê DEM Partî gurîyena.
