Verî bi lingan bi saetan, rocan şar şîne cayan. Ê ke heywanê înan bîbî bi heywanan şîne û kar û bar zî bi eno awe kerdêne. Înan ra vatê karwan. Bi seyan serran karwanî karêke muhîm bî. Çîn ra heta maçîn, rojhilato dûrî ra heta rojava rey karwanî muhîme bî. La ene joy zî bes nêbî û şar kewt dimay çareyanê bînan ka se bikerê? Û erebey viraştî. Otomobîla (Ma ti ya ‘erebe’ nisnenê) yewîne di serra 1886’an de ameya şixulnayişî. A çaxî ra nat her erebey bîbî û go hema bi seyan serran zî bibê.
Erebey bi qasê xizmetê merdiman kerdê, re rey êş û jan zî day însanan. Her ke mesela ma kurdê, zehfê erebeyan zor û êş daw ma. Erebey rayedaran ke ro tûtanê ma qelebiyayê, erebeyê ke bîyê sebebê merdişê zehf merdimanê ma. Û serranê 90’an de tewr zehf erebeyan ma tersnay, neheqî ro ma kerdî.
Ê seran ke kurdan seredarnayne we, qeybî heq û hiqûqê xwu wiştêne serê lingan, erebeyê “Reno-Toros” bîbî ke înan tersnayne. Kamco yewî erebey torose bivînayne xwu te ra dûrî kerdêne. Ê erebey bîbî kabûs, bîbî sembolê tersî… Bi enî erebeyan bi seyan merdimê ma berdî û ê kerdî vinî. Hema zî veng înan ra nêveciya wo. Bi enî erebeyan bi hezaran merdimê ma kerdê binê çiman û dimara zî zîndan, hepis, sirgûn û dej û jan…
Ene mesela çi ya ra enka veciya? Ez vacî: Mîyanê 24-29’ê adarê 2022’an de Stenbol de Festîvala Fîlmên Kurdî ay 2’in viraziya. Di festîvale de 28 fîlmî veciyayê vernî sînemahezan. Û şewey 29’ê aşme bi merasimêke festîvale qediya. Di ê merasimî de fîlmê derhêner Nader Saeivar ê bi nameyê “Namo” ame motrayişî. Fîlm heta enka zehf fîlmanê miyanneteweyan de amey mocnayişî û zehf xelatî girotê. Derhêner Saeivar zî ewca bî û veciya vernî temaşekaran.
Derhêner Saeivar heta enka henî rêzefîlmî antî bî. Eno fîlmê ê yewîn ê metrajderg bî. Qeybî fîlm ew û derhênerê îranij Cafer Penahî têdir xebetiyayê. Di fîlm de erebeyke esto ke verê keyeyke de vindarnawo û ê merdimê di erebe de êcanan qolaçan kenê. Helbet şarê ewcay zî tersenê. Pîlî ra heta qickekan, hema her kes vano qey ê erebe de yê înan teqîb kenê. Ma tiya vatiş bidê derhênerê fîlmî Saevivar: “Wexto ma fîlm antê, erebeyke bîbî, her roj ameyêne ewca vîndertêne. Şar aciz bîbî. Ma zî va, ma enî erebî bikerê fîlm. Ma zanê enî çi erebeyê. Ê erebey aneyînî Îran de zî, Tirkaye de zî heman çî kenê. Ma zanê ê çi erebeyê, karê înan çi yo. Erebe nê bedelênê, la ê zerey înan bedelênê.”
Bi eno awa derhênerî balê temaşekaran ant serê erebeyê ke şaran tersnenê, şaran gênê binê çiman û bi ene awa zî meselay erebeyan eno hefte bî meselay ma. La ene zî esta, dinya de wexto erebey çinêbî zî şar kewtê dimay heqê xwu, wexto erebey viraziyayî zî şaran fek waştişê heq û hiqûqê xwu ra vera nêda. Û dinya her dewrê xwe de geyra, erebe bibê zî, nêbî zî go bigeyro û gor şar her heq û hiqûqê xwu biwazo.
