Der barê çanda dengbêjiyê de bi hezaran nivîs, pirtûk hatine nivîsîn û gelek tişt hatine gotin. Helbet bi hezaran dê bên gotin jî. Ji ber ku çanda dengbêjiyê çandeke kurdewarî, çandeke qedîm e.Dîroka Kurdistanê ya ku xwe li ser gotinê ava kiriye û bi gotinê û peyvê li ber xwe daye, her dengbêjek bûye berhemeke dîrokî. Yanî her straneke dengbêjan bi heman rengî pirtûkeke dîroka Kurdistanê ye jî.Dengbêjî çand e, dîrok e, huner e, felsefe ye… Ji Şerê Tarxan, Nêçîrvano û heta Seyrê û Eliyê Memed, Miho heta Lo Axayo û gelek stranên dengbêjan ma qey ne berhemên dîroka kurdan e. Hem jî ne bi çavên oryantalîstan, bi çavê kurdan bi xwe hatiye vegotin.