Hêrişê dewleta tirke yê vera kultur û hunerê kurdan her ke şino giran beno. Konser û deyîrê hunermendanê kurdan yenê qedexekerdene, kuçeyan de hunermendê kurdî raştê hêrişanê polîsan yenê û bi hîsanê hovan yenê qetilkerdene. Vatişê deyîre ra bigêrêne heta goşdarîkerdiş û govendgirewtişê kurdan her çîyê ke aîdê kurdan ê yenê astengkerdene û qedexekerdene. Kuçeyê Îstîklalî yê Taksîmî yê Stenbolî de her netewe ra deyîrbaz û muzîsyenî eşkenê hunerê xo îcra bikerê la deyîrbaz û muzîsyenê kurdî tim raştê tedaya polîsan yenê. Yanî kurdan rê bêtehemulîye esta û ê nêeşkenê kulturê xo biciwîyê.
Sewbîna şaredarîyê kurdan ke bi îradeya şarî ameyî weçînayîş bi destê hukmatî dîyayî qeyûman û îradeya şarî ameye xespkerdiş. Qeyûmê ke şaredarîyî bi merdimanê xo pir kerdî yewine karo ke kerdî ronayîşê tabelayanê kurdî û girewtişê heme dezgehan bî. Na polîtîkaya qeyûman de zî kurd û kulturê înan ameyî hedefgirewtene û bi rayîrê qeyûman û qedexeyan hewl dîyo ke şarê kurdî kamîya xo vîrî bikero û dewaya ziwan, kultur, nasname û heqanê xo nêkero. Tîya de xeylê çîyê ke yenê waştiş etî la astengkerdişê kultur û ziwanî zî babetanê muhîman ra yî. Heto bîn de dewlete nêwazena ke kurdî xo rayra bibî û ekonomîya şaredarîyan bikewa destê înan. Yeno waştiş ke hêzê ekonomîk, ziwan, kultur û her tewir heqî bêrî astengkerdene ke şar hêdî hêdî çinî bibo.
Çi tesadufo ke Tirkîya destê xo bierza kamcî welatî, ê welatî de kurdî yenê binpaykerdene û înan ser de zî polîtîkaya çokronayîşî yena rayraberdene. Nika na rewşe Mexmûr de yena ciwîyayene. Xora yeno zanayene ke Tirkîya û Irak xeylê nuqtayan ser de pê kerdî û vera kurdan hêzê xo kerdî yew. Hetê îstîxbarat û zîyaretan de şîyayîş û ameyîşê selahîyetdaran kêmî nêbeno û her ke ê yewbînan vînenê ra dima qewimîyayîş vejîyeno û teda zêdîyena. Pêro hêriş û polîtîkayan de dînamîkê komel û şarî yenê hedefgirewtene. Huner payêk komelê kurdî yo ke kultur û ziwanê şarî dano ciwîyayene û pêhesnayene. Hêzê serdestî ferqê hêzê kultur û ziwanî de yî. Coka ra zî şarî de ser hêrişê giranî yenê rayraberdene. Kurdanê ke wayîrê na cografyaye rê her çî zêde yeno dîyayene. Rayîrberê na dewlete her parselê nê welatî roşenê û dane xerîban. Gelo heta şîyayîşê nê îqtîdarî do rewşa welatî çi biba çew nêzano.
Ma tîya de çend nimuneyê qedexeyan û qetlîyamê ke seba kulturî ameyî viraştiş rêz bikerî ke wa vîrê ma teze bibo:
“Par Îdareyê Unîversîteya Çewlîgî konserê Mîkaîl Aslanî qedexe kerdbî û dima ra zî konserê Alî Dogan Gonultaşî ame qedexekerdene.
Reyna hema hema her serre Festîvala Kultur û Xoza ya Munzurî yena betalkerdene.
Weşanxaneyê Mezopotamya û Mîr Muzîk 1ê sibata 2019î de bi bira Wezîrîya Karanê Zereyî ya Almanya û bi bahaneya qedexeyê vera PKKyî ameyî qedexekerdene.
Polîsan 25ê nîsane de Amed û xeylê bajaran de eşt Tîyatroyê Şaristanî yê Amedî, Komeleya Kultur û Hunerî ya Dîcle ser. Polîsan berî şikitî, xeylê hunermend û xebatkarî destbend kerdî.
Reyna çend rojî verê cû Kadikoyê Stenbolî de ciwananê ke pê muzîkê kurdkî govend girewtêne raştê hêrişê polîsan ameyî. Polîsan hêrişê ciwanan kerd û dest na hoparlorê muzîkî ser. Qewimîyayîş de polîsan gazê îsotî şuxulna û guleyî eştî hewayî.
Muzîsyeno kurd, muzîsyenê kuçeyan o kurd Cîhan Aymaz 3yê gulana 2023yî de Îskeleya Kadikoyî de seba ke nêwaşt deyîra ‘Olurum Turkiyem’ vajo hetê nîjadperestê tirkî Mehmet Caymazî ra amebî qetilkerdene. Rixmê îfadeyanê şahîdan zî zabitname de ferzkerdişê deyîra ‘Olurum Turkiyem’ ca nêgirewt.
Anqara de zî 2022yî de muzîsyen Onur Şener heman sebebî ra amebî qetilkerdene.
Artêşa Iraqî 20ê gulane ra nata kena ke Kampa Multecîyan a Şehîd Rûstem Cûdîyî ya Mexmûrî bigêra binê ablûqa.
Zîndanan de kanalê Medya Haber, Stêrk Tv, MED Muzik, kovar, rojname, kitab û tu weşanêk kurdî rê tehemul nîno kerdene û yenê astengkerdene.”
