Klûba Gotûbêja Navdewletî ya Valdai vê dawiyê ji bo gotûbêjkirina rewşa Sirbistanê û rewşa peywendiyên Rûsiya-Serbistanê, di hawîrdora jeopolîtîk a niha de semînarek taybet li dar xist.
Sirbistan îro di pratîkê de yekane dewlet e ya li Ewropayê (li derveyî qada pişt-Sovyet) ku heta radeyekê bi Rûsyayê re diyalogê didomîne. Heya niha, Sirbistan tevlî cezayên li dijî Rûsyayê nebûye. Peywendiya esmanî ya di navbera welatan de berdewam e. Yekane rêya asayî ya rasterast ku ji Rûsyayê ber bi Ewropayê ve hiştiye li derveyî dewletên piştî Sovyetê û Tirkiyeyê. Têkiliyên bazirganiyê pêşve diçin û ne kêm girîng e. Li aliyê din hevkariya çandî û mirovahî di astek bilind de dimîne.
Ev helwesta taybet a Sirbistanê li hemberî Rûsyayê sedemên xwe yên objektîf hene. Yek ji wan jî bîra dîrokî ya hevpar e. Her wiha ev hafizeya dîrokî bi yekcarî xwedan çend beşan e. Yek ji wan jî bi bûyerên dawîn ve girêdayî ye. Bi piştgiriya Rûsyayê ji Sirbistanê û civaka sirbî re di pevçûnên salên 1990’î de, bandora herî giran li vî welatî kir. Di bûyerên li pey wê de, hem bi dînamîkên li derdora Kosovayê ve û hem jî bi aliyên din ve girêdayî, Rûsya jî bi tundî li aliyê Sirbistanê bû. Ya duyemîn, qatek mezin a bîranîna dîrokî ya hevpar bi têgihîştina rabirdûyek pir kevntir ve girêdayî ye. Hem bûyerên sedsala 19’an û destpêka sedsala 20’an, hem jî serdemên berî wan ve girêdayî ye. Yekîtiya Ortodoksan li vir roleke girîng lîstiye. Ev yek jî girîng e. Ji ber ku rewşa navneteweyî ya heyî gelek mînakên şikestinên rûbirûbûna jeopolîtîk di nav cîhana ortodoks de nîşan dide. Di gelek rewşan de, li gorî nakokiyên îdeolojîk û siyasî, baweriya hevpar ketiye paş. Di mijara Sirbistanê de, bi kêmanî ji bo vê gavê, ev yek pêk nehatiye.
Di çerçoveya têkiliyên Rûs-Sirbistan de, hafizeya dîrokî xwedî girîngiyeke siyasî ya rasterast e û nayê înkarkirin. Ew ne tenê lihevhatinek ya di warê nirxan de. Di civakên herdu welatên de, di heman demê de rasterast berjewendiyên nêzîkatiyên siyasî yên desthilatdaran diyar dike. Ji ber vê yekê, mînaka rûsî-sirbî dikare wekî argumanek li ser vê yekê were hesibandin ku hafizeya dîrokî di rastiyê de ew “hêza nerm” e ku di teoriya siyasî de pir tê axaftin.
Helwesta li dijî Sirbistanê
Helwesta taybet a Sirbistanê li hemberî Rûsyayê ku wê ji hemû dewletên ewropî yên li derveyî qada pişt-Sovyetê cûda dike, niha di bin zextên tund ên DYA û YE de ye. Serokkomarê Sirbistanê Aleksandar Vucic gelek caran li ser vê yekê bi raya giştî re axivî. Di encama vê zextê de mirov dikare bibêje ku di civata giştî ya Neteweyên Yekbûyî de dema ku di salên 2022-2023’an de li ser biryarên li dijî Rûsyayê deng didan, herî zêde dengê Sirbistanê li dijî wan dihat dayîn. Ji ber vê yekê, welat bi awayekî sembolîk bi welatên din ên rojavayî re di şermezarkirina Rûsyayê de rawestiya.
Zextên rojavayî rayedarên sirbî û rastiya ku ew teşwîq dikin ku tev li cezayên li dijî Rûsyayê bibin rave dike. Mijara cezayên muhtemel ên Sirbistanê yên li dijî Rûsyayê bi awayekî periyodîk li wî welatî tê axaftin. Ne tenê li ser astek nefermî, belkî di daxuyaniyên rayedarên wî welatî de jî tê axaftin. Ji ber vê yekê li vir rewşa heyî dikare biguhere.
Taybetmendiyek hêja di nirxandina dînamîkên helwesta Sirbistanê ya li ser têkiliyên bi Rûsyayê re heye. Ji ber vê yekê tê destnîşan kirin ku hem rayedarên welat û hem jî beşek girîng a civaka Sirbistanê amade ne ku rê li ber entegrasyona ewropî ya Sirbistanê bi pêş bixin. Ji bo ku li pêş ketina wê ya Yekîtiya Ewropayê ya pêşerojê bibe asteng.
Di heman demê de, Sirbistan hewl dide vê rêbaza stratejîk bi parastina cewhera taybet a têkiliyên bi Rûsyayê re bike yek. Di demên berê de kirina vê yekê ne hêsan bû. Lê niha rewş dibe ku biguhere.
