Serra newe seba şaranê Kurdistan û Tirkîya qet bixêr nêbîye. Xora çend serrî yo şarî mîyanê bêkarîye, xizanîye, neçarîye de ciwîyêne. 6ê sibate de di erdlerzê dejdayoxî qewimîyayî. Merkezê ci Mereş bî. Erdlerzan 10 bajarî girewtî binê tesîrê xo. Bi hezaran canan dinyaya xo bedilnaye. Şaran dejo giran ant. Hukmatê Erdoganî yo kanperest, bêhîs û bêxem nê erdlerzan de sucdar o. Çike 20 serrî derbas bîyî û rixmo ke hukmatê tirkî tehlukeyê erdlerzî zanayêne tu tedbîrêko şênber nêgirewt. Peygoşîya îqtîdarê Erdoganî bî sebebê bi hezaran mergan. Ma no hewte derheqê reftarê hukmatê Erdoganî û rewşa qurbananê erdlerzî de parlamentera HDPyî Şevîn Coşkune reyde qisey kerd.
Nika şima zanê ke di erdlerzê Mereşî heta 10 bajaran vila bîyî û bi hezaran kesî dinyaya xo bedilnaye. Serekkomarê Tirkîya Erdoganî vat ke na bêtere çarenuştişêk a. Bi şima çarenuştişêk a? Şima se vanê?
Tebîî eşkerayîya Erdoganî qet eşkerayîyêka raste nêbîye. Heya! ma zanê ke na bêtera xozayî bîye. A eşkena bêra qewimîyayene. Labelê vera nê bêteran wextê ci de tedbîrgirewtiş muhîm o. Coka vatişê çarenuştişî rast nîyo. Tîya de peygoşîye esta. Hukmatî verê cû ganî yo ke vernîya awanîya bêqanûne bigirewtêne. Çi heyf ke destkarîya lezkanî nêameye kerdene û bi hezaran kesî dinyaya xo bedilnaye.
Şima roja verêne ya erdlerzî ra heta peynî wareyê erdlerzî de tayê pêvînayîşî kerdî. Kamcî bajaran de mendî?
Ma Gever de bîyî. Ez, parlamenterê bînî Abdullah Koç û Kemal Bulbul uca ra vejîyayî rayîr û ameyî Semsûr. Tebîî verî ma ameyî Amed. Uca de ma dî ke wesayîtan rayîr qefilnabî. Trafîko gird estbî. Her ca padaye bî. Bado cû ma saete 22.30î de resayî Semsûr. Uca de zî her ca padaye bî. Ma ewnîya ke îstasyonanê sotemenî de sixletîyêka girde estbî. Wesayîtan hema-hema sotemenîye qedînabî. Her kes zerreyê wesayîtanê xo de bî. Heme marketî ameyî talkerdene. Qet çîyêkê werdî çin bî. Nan nêameyêne dîyene. Mîsal ma şîyî Sêwreg, uca de firinêke ra nan waşt û têna 10 nanî girewtî. Firine de nan xeylê tay bî. Seba ke vêşan nêmano, şar axme firinan û marketan bî. Semsûr rastî mandêne şaristanêkê şevreşkî. Cereyan birîyabî. Hewa xeylê serd bî. Şilîye vîyartêne. Şertî giran bîyî. Ma pê telefonanê destanê xo xirbeyî roştî kerdêne. Saete 23.00 bî. Şar dormeyê xirban de bî. Labelê hetê dewlete ra kes çin bî. Ne selahîyetdarî ne zî ekîbê cigêrayîş û xelisnayîşî uca de çin bî. Roja bîne ma oncîna wareyanê xirban de rayra şîyî, labelê reyna ekîbê cigêrayîş û xelisnayîşî ra kesêk çin bî. Merdimî uca de dejanê xo reyde rîbirî mendbî. Înan bi xo merdeyanê xo vetêne. Tebîî rewşe zaf çetin bîye. Çike cemaya xirban estbî. Binê înan ra vetişê merdiman xeylê zor bî. Çend bînayan ra rojanê verênan de veng ameyêne. Seba ke ekîbê cigêrayîş û xelisnayîşî çin bî, destkarîye nêameye kerdene. Bi nê hawayî xeylê canî cemedîyayî û dinyaya xo bedilnaye. Vengê ke sifte ameyêne, di rojî dima birîyayî. Eke wextê ci de hetkarîye biameyêne kerdene, xeylê merdimî xelisîyayêne.
Semsûr de zaf bînayî rijîyayî? Rewşa bînayan senîn bîye?
Semsûr de bi seyan bînayî rijîyayî. Yew zî sera 90ê bînayan de xisaro gird esto. Yanî bînayî erdlerzî ra 3 aşmî tepîya seba ciwîyayîşî munasib nîyê. Yew zî ma şîyî Kolîk. Tebîî uca de xisar gird nêbî. Rijîyayîş goreyê merkezê bajarî tay bî. Oncîna Serêgolê de zî rewşe wina bîye. Mîyanê dewan de têkilîye nêvirazîyêne. Xora şima medya de taqîp kerd. Cinawiran meyîtî werdî. Çi heyf ke ma nêeşkayî biresê nê dewan. Hêvî kena ke demê nêzdî de rayîrî yenê akerdene û ma xo resnenê ê cayan.
Semsûr de ame îdîakerdene ke meyîtî bi komî wedarîyayî. Şima na babete ser o qet çimdarîyêke kerde?
Ma şahîd bîyî ke awe çin bîye. Kefen nêameyêne dîyene. Mîsal kesêk ame û ma rê vat ke seba ke awe û kefen çin ê, ê do 20 merdeyanê xo vejê û bi komî defn bikerê. 4 rojanê verênan de şarî bi xo merdeyê xo defn kerdî. Wezîfedarê AFADî herey ameyî. Ez zaf baş nêzana ke şarî merdeyê xo bê qeydkerdişî bi komî defn kerdî yan nêkerdî. Derheqê na babete de çîyêk nêeşkena vajî.
Gelo Semsûr de çend merdimî şîyî rehmet? HDPyî na babete de cigêrayîşêk kerd?
Birastî mi cor de zî vat, dîyarkerdişê hûmara merdeyan xeylê çetin o. Merdeyê ke binê xirban ra vejîyenê, ganî cade bêrê hûmaritene. Sewbîna hûmaritiş yan texmînkerdiş xeylê zor o. Yew zî keso mesuldar çin bî ke meyîtan bihûmarno. Coka ez nêeşkena vajî çiqas merdiman dinyaya xo bedilnaye. Hema zî xebatê wedaritişê xirban dewam kenê.
Ez wazena tenê derheqê hetkarîya HDPyî de fikrê şima bigêrî. Baxusus polîsê tirkî û AFADî hetkarîye asteng kerde. Ma vajê Osmanîye de ame vatene ke bê destûrê walîtîye hetkarîye nêbena. Dewlete çira mîyanê na alozîye de wina têgêrena?
Verî ez wazena paştîdayîşê HDPyî ser o çîyêkî vajî. Zanîyeno ke HDP û rêxistinanê komelê sîvîlî pîya veng da. Zaf lez hetkarîye ameye arêdayene. Na hetkarîye resena her ca. Heta xeylêk cayan de hewcedarîyî ameyî peydakerdene. Hetkarîye hem lez hem zî sixlet resena şarî. Ma tenê biewne astengkerdiş yan qedexekerdişan rê. Eke yeno vîrê şima, verî tira Şaredarîya ma ya Patnosî ameye astengkerdene. Dima ra zêde problemî nêqewimîyayî. Çend rojî tepîya dekewtişê şaristanan de astengkerdişê AFADî dest pêkerd. Ey vat ke kamcî hetkarîye yena, wa binê amblemê AFADî de bêra. Birastî ma fikrîyayêne ke hetkarîye lez şêra, binê kamcî amblemî de şina wa şêra. Bi ma amblem yan reklam muhîm nîyo. Yew zî serê tiranê ma de logoyê partî nênusîyeno. Têna serê tira ke Bazîd ra ameyêne de nameyê partîyanê ma estbî. Xerza na tire, serê tiranê bînan de logoyê HDPyî çin bî. Nê semedî ra ez fam nêkena hetkarîya ke şîbî Osmanîye senîn ameye tespîtkerdene. Yanî uca de beno ke provokasyonêk esto. HDP xora destpêkê erdlerzî ra heta nika wareyan de yo. Pêro xebatkar, zerrîwaz, kedkarê partî her roje şarî rê hetkarîye kenê. 3-4 rojî ne dewlete ne zî selahîyetdarî wareyê erdlerzî de çin bîyî. Key ke ma kuçeyan de rayra şîyêne, qurbananê erdlerzî ma ra pers kerdêne û gerreyêne “Dewlete ça de ya? Selahîyetdarî ça de yê? Çira ma caver dayî?”
AFADî çira asteng kerd? Çira waşt ke hetkarîye binê amblemê xo de bêra kerdene? Gelo oncîna armanco sîyasî yan pragmatîzm esto?
Tebîî esto. AFAD wazeno bimojno ke o xizmetê qurbananê erdlerzî keno. Yanî reklamê dewlete keno. Hetêk ra Rewşa Îstîsnayî (OHAL) ameye îlankerdene, hetekê bînî ra medyaya sosyale ser o qedexe ame caardene. Dezgehanê dewlete waşt ke paştîdayîşê hêzanê demokratîkan rê zîyan bidê û her çî bigêrê binê bandora xo. Çike heme bajaranê erdlerzî de kêmîyê dewlete vejîyayî werte. Her ca de vera selahîyetdaranê dewlete reaksîyono gird estbî. Şar têna mend, bêwayîr mend û bi dejanê xo rîbirî mend. Kesî dest nêrada ci. Seke mi vat, merdiman uca de bi neçarîye hetkarîye pawite. Ê nêeşkayî doman, waye, bira, pî û mayanê xo binê xirban ra bixelisnê. Bi îhtîmalê berzî AFAD wazeno her çî binê amblemê xo de bikero û reklamê hukmatî bikero. Labelê şarê herême raştîye zano. Merdimî zanê ke hetkarîya AFADî qîm nêkerdêne û dewlete hîsgêr nêbîye. Mîsal Şaredarîya ma ya Çinarî Semsûr de aşxane rona. Şar zano kamî ci rê hetkarîya lezkanî kerde û hêzê demokratîkî senîn organîze bîyî. Coka qîymetê amblemê AFADî çin o.
Oncîna yeno îdîakerdene ke dewlete yan dezgehê fermî cayanê ke elewîyî û kurdî tede ciwîyenê reyde senik eleqedar bîyî. Yeno vatene ke şarê nê cayan rê destkarîya lezkanî nêvirazîyaye. No rast o? Fikrê şima çi yo?
Bi mi têna semedê cayanê ke tede kurdî û elewîyî ciwîyenê nê, seba pêro şaran eleqe çin o. No fikr rast nîyo. Ma vajê Semsûr de paştîdayîşê AKPyî teqrîben sera 60î yo. Rixme nê zî xizmet senik o. Bînayê şaredarîyanê AKPyî bira rijîyayî. Rixmo ke Semsûr de weçînitoxê Erdoganî estê, înan rê zî hetkarîye nêameye. Yew zî kes Semsûr de nêzano ke kam elewî, kurd yan tirk o. Kuçeyan de merdim nêeşkeno dîyar bikero. Bi kilmî şar pêro mexdur bî. Ez reyna vajî, herêma erdlerzî de ekîbê cigêrayîş û xelisnayîşî çin bîyî. Bînayê ke bi destê hukmatî ameyî awankerdene zî têser têbin ra bîyî. Tayê bînayanê rijîyayeyan rê verê cû efê îmarî vejîyabî. Birastî êdî hetkarîya îqtîdarî zêde hewce nêkena. Çike şarî yewbînî rê paştî danê. Hem dewan hem zî merkezê şaristanî de hetê dewlete ra hetkarîye kewte herey. Eke ez xelet nîya, walîtîye têna roja 6. de Semsûr de merkezê koordînasyonê krîzî rona. Şar hêrs bî û heta walîtîye rayra şî.
Reaksîyonê şarî têna yew herême de bî yan heme qurbananê erdlerzî reaksîyon mojna?
Ma xeylê kuçeyan de rayra şîyî û xirbeyê cîyayî dîyî. Ma kamî reyde ke pêvînayîş kerd, wina ame perskerdene “Nê selahîyetdarî ça de yê? Çira ma têna caver dayî?”. Ciwan bo, kokim bo, cinîye û camêrd bo, heme merdiman gerre kerdêne. Înan baxusus vatêne ke eke nê selahîyetdarî rojanê verênan tîya de nîyê, rojanê bînan zî ma înan nêwazenê. Birastî rojanê verênan de kesî nêzanayêne ke Semsûr de rijîyayîşo gird yan tabloyêko xirab esto. Medyaya merkeze û organanê dewlete yê herêmî raştîye verî limnaye.
Ma zanê ke Kurdistan û Tirkîya serê kemberê aktîfî yê erdlerzî de yê. Bi şima naye ra tepîya se beno. Hetê psîkolojî û ekonomî ra erdlerz do kamcî tesîrî bikero? Demê ameyoxî de ganî çi bêro kerdene?
Tebîî no erdlerz reya verêne tîya de nêbeno. Verê cû xeylêk erdlerzî qewimîyayî. Ma erdlerzê Golcuk, Wan û Xarpêtî dîyî. Heya! nê serebûtî bêterê xozayî yê. La ganî merdim tedbîranê xo bigêro. Ganî yo ke dewlete bînayanê bêqanûnan rê destûr medo. Eke erdlerz beno, qet ne cade wa destkarîya lezkanî bêra kerdene. Nika ra ganî yo ke cayê kombîyayîşî bêrê awankerdene. Eke seba erdlerzî binawanîye biameyêne amadekerdene, ewro hende canî nêşîyêne heqîya xo. Hende bînayê zafqatinî ameyî viraştene û dezgehanê fermîyan ê asteng nêkerdî. Tîya de yew mesuldar esto, o zî hukmatê Erdoganî yo. Mîsal Şaredarîya Semsûrî destê AKPyî de bîye. Her merdim naye zano. Şaredarîye vernîya bînayanê bêqanûnan nêgirewte.
Şevîn Coşkune kam a?
Şevîn Coşkune serra 1980î de qezaya Melezgirî ya Mûşî de maya xo ra bîye. Uca de dibistane, dibistana mîyanêne û lîse qedînayî. Dima ra Unîversîteya Yakindogu de rojnamegerîye wende. ÎMC TV de beşê xeberanê welatî de xeylêk serrî xebitîyaye. Weçînitişanê 2018î de HDP ra namzeta parlamenterîye bîye û bado cû dekewte parlamento.
