Pevkirina Bajar yek ji rêgezên bingehîn ên Şaredariya Demokratîke. Şaredariya Gel a Demokratîk, nêzîkatiyeke şaredariyê ye ku rê dide mirovan ku rasterast û nerasterast di rêveberiyên herêmî de cih bigire. Li gorî vê têgihiştinê, şaredarî saziyên ku gel xwe bi xwe birêve dibe ne û divê li gorî pêdiviyên gel xizmetê bidin.
Rêgezên şaredariya gel a demokratîk wiha ne:
Beşdariya rasterast a gel di rêveberiyên herêmî de: Gel bi beşdarbûna di hilbijartinên şaredariyan de beşdarbûna di meclîsa şaredariyê de beşdarî civînên meclîsên şaredariyê û xwedî gotin di plansazkirin û pêkanîna karûbarên şaredariyê de dikare rasterast beşdarî rêveberiyên herêmî bibe.
Beşdariya nerasterast a gel di rêveberiyên herêmî de: Gel bi şopandina xebatên şaredariyan, gilî û pêşniyaran ji şaredariyan re û bi nirxandina xebatên şaredariyan dikare bi awayekî nerasterast beşdarî rêveberiyên herêmî bibe.
Li gorî hewcedariyên gel xizmetê pêşkêş dikin: Divê şaredarî bi liberçavgirtina pêdiviyên gel xizmetê pêşkêş bikin. Di nav van pêwîstiyan de pêdiviyên bingehîn ên gel ên wekî perwerde, tenduristî, jîngeh, çûnûhatin, çand û werzîş hene.
Zelalbûn û berpirsyarî: Divê şaredarî xebatên xwe bi awayekî zelal û bi berpirsyarî bimeşînin. Ev yek dihêle ku gel der barê xebatên şaredariyan de agahdar bibe û xebatên şaredariyan bişopîne.
Tevlîbûn û hevkarî: Divê şaredarî di dema plansazkirin û pêkanîna xebatên xwe de tevlêbûn û hevkariya gel misoger bikin. Ev yek dihêle ku gel li xebatên şaredariyê xwedî derkeve û ji xizmetên şaredariyê zêdetir sûd werbigire.
Pevkirina bajar: Pevkirina bajar ew pêvajo ye ku tê de beş û komên cuda di derbarê paşeroja bajarekî de têgihiştinek hevpar pêş dixin û li gorî vê têgihiştinê tevdigerin. Pevkirina bajaran ji bo ku bajarek zindîtir û domdartir bibe pêvajoyek pêwîst e.
Hêmanên bingehîn ên pêvajoya Pevkirina bajaran ev in:
Tevlîbûn: Di pêvajoya Pevkirina bajaran de, divê beşdariya hemû aliyên pêwendîdar ên bajêr bê misogerkirin. Ev aliyên têkildar niştecihên bajêr, rêxistinên sivîl, rêveberiyên herêmî û nûnerên saziyên aborînin.
Parvekirina pirsgirêkê: Di pêvajoya Pevkirina bajaran de, divê pirsgirêkên li pêşiya bajêr bi têgihiştineke hevpar bên diyarkirin. Hevbeşiya pirsgirêkê pêvajoya çareserkirina pirsgirêkê bi beşdariya hemû aliyên têkildar e. Di vê pêvajoyê de hemû alî û sedemên pirsgirêkê bi hev re tên nirxandin û hewl tê dayîn ku têgihiştineke hevpar bê pêşxistin. Sûdeyên parvekirina pirsgirêkê ev in:
Ew têgihiştinek çêtir a pirsgirêkê peyda dike.
Ew dihêle ku ji pirsgirêkê re çareseriyên bi bandortir peyda bike.
Ew piştrast dike ku aliyên peywendîdar hevdu fêm dikin û berbi armancek hevpar ve diçin.
Di hevparkirina pirsgirêkê de hinek zehmetî jî hene. Di nav van kêşeyan de ev rastî heye ku aliyên pêwendîdar xwedî berjewendî û nêrînên cihê ne, gihîştina lihevkirinê dijwar e û pêvajo dem dixwe.
Rêbazên cûrbecûr dikarin bikar bînin ku pirsgirêkê hevbeş bikin. Di nav van rêbazan de civînên şêwrê, anket, komxebat û referandum hene. Parvekirina pirsgirêkê yek ji rêyên herî bibandor e ji bo çareserkirina pirsgirêkê. Di vê pêvajoyê de, bi misogerkirina beşdarbûn û hevkariya hemû aliyên pêwendîdar, baştir têgihîştina pirsgirêkê û peydakirina çareseriyên bi bandortir dibe.
Hilberîna çareseriyên hevpar: Di pêvajoya Pevkirina bajaran de divê ji bo pirsgirêkên bajêr çareseriyên hevpar bên hilberandin. Afirandina çareseriyên hevkar pêvajoya ku aliyên cihêreng bi hev re dixebitin ku pirsgirêkek çareser bikin. Ev pêvajo beşdarbûn, zelalbûn û lihevkirinê dixwaze. Çêkirina çareseriyên hevbeş gelek sûdeyên wê hene. Ev sûd:
Ew têgihiştinek çêtir a pirsgirêkan peyda dike.
Ew dihêle ku ji bo pirsgirêkan çareseriyên bi bandortir hilberînin.
Ew piştrast dike ku aliyên peywendîdar hevdu fêm dikin û berbi armancek hevpar ve diçin.
Ew dihêle ku pirsgirêk zûtir û bi bandortir werin çareser kirin.
Her wiha di peydakirina çareseriyên hevpar de hin zehmetî jî hene. Di nav van kêşeyan de ev rastî heye ku aliyên pêwendîdar xwedî berjewendî û nêrînên cihê ne, gihîştina lihevkirinê dijwar e û pêvajo dem dixwe.
Rêbazên cûrbecûr dikarin werin bikar anîn da ku çareseriyên hevpar hilberînin. Di nav van rêbazan de civînên şêwrê, anket, komxebat û referandum hene.
Gihîştina lihevkirinê: Di pêvajoya Pevkirina bajaran de, divê lihevkirinek ku hemû aliyên pêwendîdar qebûl bikin, pêk were. Lihevhatin pêvajoya gihîştina lihevhatina li ser pirsgirêkek di navbera du an çend aliyan de ye. Ev pêvajo bi gelemperî bi danûstandinan pêk tê. Gelek sûdeyên lihevkirinê hene. Ev sûd:
Ji bo çareserkirina pirsgirêkan jîngeha pêwîst peyda dike.
Ew alîkariya baştirkirina têkiliyan dike.
Ew hevkariyê teşwîq dike.
Gihîştina lihevkirinekê dijwariyên wê jî hene. Di nav van kêşeyan de ev rastî jî heye ku aliyên cuda xwedî berjewendî û nêrînên cuda ne, zehmet e ku bigihin lihevkirinekê û pêvajo dem dixwe.
Rêbazên cûrbecûr dikarin bikar bînin ku bigihîjin peymanê. Di nav van rêbazan de muzakere, navbeynkarî, lihevkirin û hakemê hene.
Pêvajoya Pevkirina bajaran dikare bi rêbazên cûrbecûr pêk were. Di nav van rêbazan de civînên şêwrê, anket, komxebat û referandum hene. sûdeyên pêvajoya Pevkirina bajar ev in:
Pirsgirêkên bajêr baştir têne fêm kirin.
Ji bo pirsgirêkên bajêr çareseriyên bi bandortir têne çêkirin.
Di navbera beşên cuda yên bajêr de lihevkirinek pêk tê.
Ji bo ku bajar zêdetir jiyîntir û domdartir bibe gavên pêwîst tên avêtin.
Pevkirina bajaran pêvajoyeke girîng e ku pêşeroja bajarekî şekil dide. Ji bo ku bajar bêhtir jiyîntir û domdar be, pêkanîna serketî ya vê pêvajoyê pêwîst e.
Çavkanî: Li Şaredariyê Têkiliyên Gel, Ozdemîr, Arslan, Weşanên Sınırsız, 2014
