Li cîhanê welatek metînger be jin û zarok bi xeterê re rû bi rû dimînin. Li Rojhilata Navîn li welatên wekî Yemen, Suriye, Filistîn û Kurdistanê gelek zarok ji aliyê hezên ewlehiyê ve tên kuştin. Li gorî rapora saziya alîkariyê (Save The Children) li cîhanê ji 6 zarokan 1 di şer de jiyana xwe ji dest dide. Di rapora Nateweyên Yekbûyî de jî ji 2018’an û vir de di şer de ji 12 hezaran zêdetir zarok hatine kuştin. Lê di dîrokê de jî di komkujiya Newala Zîlan û komkujiya Dêrsimê de bi hezaran zarok li Kurdistanê hatin kuştin. Ji wê demê heta niha zorak bûne qurbanên şeran.
Mixabin li Tirkiyeyê jî her tim şerekî fizîkî an jî şerekî derûnî bi awayekî xwe li bakurê Kurdistanê nîşan dide. Li gorî daneyên saziyên mafê mirovan di 33 salan de 659 zarok di şerê li Kurdistanê de hatine qetilkirin.
Qaşo Tirkiye 23’ê Nisanê diyarî zarokan kiriye û bi vê pîrozbahiyê jî her tim pesnê xwe dide. Li bakurê Kurdistanê û Tirkiyeyê zarokên kurdan her tim bi kuştinê re rû bi rû dimînin. Ji ber polîtîkayên Tirkiyeyê ya ku li dijî bakurê Kurdistanê her sal zarok têne qetilkirin. Di vê qetilkirinê de jî her tim kujêren zarokan polîs an jî leşker bêsuc tên xuyakirin. Her sal rêxistinên zarokan wek Komeleya Mafên Mirovan (ÎHD), Weqfa Mafên Mirovan a Tirkiyeyê (TİHV) û Komîsyona Mafên Mirovan ya Baroya Amedê raporên binpêkirina mafên zarokan amede dikin.
Zarok bi gelemberî di teqînên mayinan de hatine kuştin
TÎHV’ê di navbera salên 1999’an heta 2011’an de rapora binpêkirina mafên mirovan amede kir. Li gorî ve raporê di binçavan de, li girtîgehan, înfazên bêdaraz, kuştinên nediyar, teqemenî, çalakî û di hişyariya rawestandinê de 241 zarok hatin kuştin. Ji 241 zarokan 128 zarok di encama teqînên mayinan de hatin kuştin. Bi gelemberî zarok ji ber teqînên mayînan hatin kuştin. Di girtîgehan de 20, di kuştinên ne diyar de 18, di binçavkirinê de 3, di hişyariya rawestînê de 72 zarok hatin kuştin.
Ugur Kaymaz û Ceylan Onkol
Ugur Kaymaz û Ceylan Onkol bûne sembola mafên binpêkirina zarokên li Kurdistanê. Ugur Kaymaz ê 12 salî di sala 2004’an de ji aliyên polîsan ve ew û bavê wî Ahmet Kaymaz hatin qetilkirin. Bedena Ugurê zarok dabûn ber 13 guleyan.
Li mezraya Xanbaz a ser bi gundê Kanîspî ya navçeya Licê ya Amedê di 28’ê îlona 2009’an de Ceylan Onkol a 12 salî dema pezê xwe diçêrand, bi guleya hawanê ya leşkeriyê hat kuştin. Di ser kuştina Ceylanê re 12 sal derbas bûn lê belê hêj kujerek jî nehatiye darizandin.
Endamê Partiya Gelan a Demokratîk (HADEP) Selahattîn Aksu û keça wî Rozerîn Aksu Gundê Yaşar ê navçeya Qoserê ya Merdînê bi 92 fîşekan hatin qetilkirin.
Di 12’ê îlonê 2006’an de Parqa Koşuyolî ya Amedê de teqînek pêk hat. Di wê teqînê de Abdullah (6 mehî), Nazlican Çetînkaya (4) û Nazar Çetînkaya (2) Şîlan (6 mehî), Zîlan (8), Evîn (10), Mîzgîn Demîr (12), Hasan Marangoz (14) hat qetilkirin. Di van bûyeran de jî qet tu berbirsiyar nehatine darizandin û girtin.
Şaxa Komeleya Mafên Mirovan (ÎHD) ya Amedê di 3’yê adara 2022’an de ji bo binpêkirina mafên zarokan ên ji ber mayîn, maşîneyên zirxî û bermahiyên şer hatin kuştin raporek weşand. ÎHD’ê di raporê de kuştinên zarokan ên ji sala 2011’an heta 2021’an eşkere kir. Li gorî vê raporê zarokên bi mayîn û bermahiyên şer 45 zarok hatin kuştin. Navê zarokên hatin kuştin wiha ne:
“Yûsûf Ata (14), Caner Sak (16), Yûsûf Yildirak (11), Ayaz Gulluoglu (8), Nupelda Gulluoglu (4), Hogir Kayran (11), Berat Oktay (10), Umut Kozay (5), Muhammed Açıkça (12), Kadîr Açıkça (9), Havîn Gûneş (2), Sidika Toprak (5), Bênav (7), Bênav (Zarok), Kadrî Barak (14), Umut Ayvalik (10), Fehîme Korkmaz (12), Fettah Erdem (15), Erkan Olmez (17), Enes Erdem (10), Muslum Îlhan (8), Hîdayet Tek (4), Harun Çagli (4), Ayşenûr Geçît (6), Hasan Yilmaz (9), Tahsîn Uray (9), Ensar Yildirim (3), Ecrîn Yildirim (3), Mazhar Mahmud (7), Behzat Ozer (14), Mugdat Çacmak (14), Ramazan Yildiz (11), Samî Aktî (9), Ramazan Kizilgoz (14), Seray Yavuz (8), Ertan Dilaver (14), Şaban Arslan (12), Şûkrû Erdogan (13), Umut Petekkaya (15), Murat Polat (17), Baran Ozyolcu (8) û 4 zarokên navê wan nehatin aşkerekirin.
22 zarok bi wesayeta zirxî hatine qetilkirin. Zarokên bi wesaiytên zirxî hatin kuştin wiha ne: Mîhraç Mîroglu (7), Efe Tektekîn (6), Ferhat Dalkiliç (5), Burak Îlhan (5), Felek Batur (7), Raşît Oso (9), Muhammed Yildirim (7), Furkan Yildirim (6) ) (Ji heman malbatê), Berfîn Dîlek (7), Hakan Sarak (5), Mustafa Duman (17), Taha Kiliç (4), Bûnyamîn Bayram (6), Hûseyîn Barut (8), Nîdar Sûmer (17), Hakan Dogan (15), Ferhat Kartal (15), Helîn Hasret Şen (12), Cemîle Çagırga (13), Umît Kurt (14), Hasan Bakdur (16), Yûsûf Yilan (9).
Ji sala 1988’an heta 1999’an 351 zarok hatin kuştin
Li gorî raporên rêxistinên mafên mirovan di navbera 1988 û 1999’an de 351 zarok hatin qetilkirin. Di van salan de di komkujî, têqîn û sedemen din li Cizîr, Şirnax, Roboskî, Dêrik, Colemêrg, Kerboran, Lîce, Wan, Nisêbîn, Mêrdîn, Sêrt, Qers, Mûş, Silopiya, Riha, Sîwereg, Elîh û gelek bajerên bakurê Kurdistanê 351 zarok hatin kuştin. Zarokên hatin kuştin wiha ne:
Ramazan Dag (13), Mahmut Yaşar (10) û Fahrettîn Ertaş (10), Abîdîn Tuncer (10), Berivan Kara (1), Behecan Kara (9), Canan Ozen (8 ), Cevdet Guler (14), Fehîme Guler (9), Faruk Aktug (13), Pinar (11), Hadî Dalan (11), Salîh Talayhan (17), Murat Ardiç (13), Emîne Latîfecî (11), Rînde latîfecî (13), Behzat Ozkan (14), Hediye Dîlçe (18 ), Ferzan Ceylan (12), Abdullah Ceylan (12), Omur Erîş (11), Nezahat Kizil (6), Îsmet Mîrzaoglu (15), Veysî Aktaş (13), Emîne Turan, Seyfettîn Kapkaçîn (18 ), Abdulselam Ozbey (15), Mehmet Evren (12), Vesîle Say (9), Bedîa Say (15), Yasîn Say (17), Samî Say (10), Hidir Acet, Muhrîse Altay (18), Huseyin Altan (14), Îsmet Arvas (16), Çetin Bayram (16), Davut Soyvural (15), Mehmet Emîn Acar (10), Nebat Kakuç (17), Bulent Zeyrek (16), Emîn Tetîk (15), Mehdî Gunen (9), Halîl (2), Ahmet Kaya (1), Fatma Kaçmaz (4), Hatîce Acar (5), Kadriye Kakin (17), Mehmet Nezîr (13), Medenî Aydin (18 ), Bahrî Çinar (12), Nîhat Celasun (14), Fatma Kaçmaz (14), Medenî Tunç (14), Medîne Sevgî (18 ), Suleyman Ayal (14), Bişeng Anik (16), Mehmet Ekîncî (7),Şeyhmus Akturk (16), Yasîn Çetîn (16),Hasan Ayar (11), Cazim kortak (17), Mustafa Ok (18 ), Metîn Kiratlî (10), Yusuf Bodur (1), Abdurrahman Yeşîlmen (12), Hamza Bulut (8 ), Ayşe Balim (18 ),Bişar bîlen (10), Hanîm Tunç (12), Siraç Nergîs (17), Selîm Ata (17), Saît Saglam (17), Mehmet Naîf Çevîk (9), Kemal Şîlî (18 ), Mahmut Gureş (12), Emîr Eyvanî (7), Gûlbahar Tunç (8 ), Behçet Tunç (17), Abdurrahman gok (14), Şûkrû gok (10), Sultan gok (12), Emrullah gok (4), Haşîm Gok (3), Medîne Kartal (18 ), Yilmaz Tatar (12), Abdulcelîl Toy (14), Sadik Turlu (15), gulîstan Evîn (6), Rehan evîn (8 ), Abdurrahman Akbalik (17), Kadîr balik (13), Nurcan Ozatak (2), Zuhal Avci (9), Çigdem Esmer (10), Huseyîn Bayilmaz (10), Mehmet Erbek (12), Zelîha Nasanli (10), Murat dagkeser (10), Orhan dagkeser (4), Îbrahîm Artunç (7), Remziye Artunç (10), Guler Sokmen (3), Veysî Sokmen (6), Sema Sokmen (9), Gulum Gungen (6), Medîne Gungen (14), Fûat Keskîn (14), Mesût Dundar (15), Cûmalî Çetrez (9), Şefîka Çetrez (7), Ahmet Alan (10),Huseyîn Esraî (16), Azîz Bal (17), Sînan Demîrtaş (18 ), Zeynî Dag (17),Devrîm Eleftoz (1), Şurzan Demîrkapi (16), Mîlet Samur (14), Îkmal Samur (18 ), Gulsume Samur (4), Reber samur (1), Şivan Çıgırga (3), Nadîre Çıgırga (10), Sînem Çıgırga (13), Fatma Çıgırga (9), Bahar Çıgırga (7), Coşkun Benzer (12), Firat Geçmez (18 ), Mehmet Îşler (18 ), Melek Bora (10), Garîbe Karasakal (18 ), Veysî Başar (8 ), Fatma Can (17), Nafî Kalemlî (14), Huseyîn Ensari (16), Mehmet Yûsûfî (15), Kasım Oval (14), Gûlîstan Îşîyok (12), Nezîr Ergûn (8 ), Hacer Ergûn (6), Hidir Ergun (17), Naze Ekîcî (12), Şemsî Ekîcî (4), Hamza Ekîcî (6),Esra Saçakli (8 ), Abîde Ekîn (3), Gûrgîz Bayindir (5), Naîm Aslan, Semra Bayram, Îrfan fîdan (17), Mahmût Aydemîr, Fadîle Aydemir (6), Ayşe Yildiz, Dînçer Levent (16), Canan Çîftçî,Dilşah Çîftçî, Ender Çîftçî, Ruken çîftçî (6), Azad Sabirli (7), Yûnûs Sabirli (2), Bahar Turan (3), Sevil Agaç (7), Suzan Turan (10), Yildiz gûzel (13), Nezahat Elmalı (12), Eylem Elmali (4), Azîme Elmali (14), Muhammet Yaşar (8 ), Hanım Yaşar (4), Hurrîyet Sevgîlî (12), C. M. (12), Elîf Ranî (7), Gozde Ranî (4), Zeynep Çagdavul (18 ), Selvî Çagdavul (16), Gulîstan Çagdavul (18 ), Yeter Keremcîler (14), Zarîfe Boylu (16), Necla Geçener (14), Seyhan Dogan (12), Abdurrahman Coşkun (18 ), M. emin aslan (18 ), Seyîthan Balçik, Mesut balçık, Yusuf Bozkurt (14), Halît Akil (12), Ahmet Arcagok (11), Îdrîs uluş (12), Sercan uluş (7), Şakîr Ogut (7) Cîhan Ogut (4), M. şirin ogut (1) , Aycan ogut (6) Çinar Ogut (3), Zana Zogurlu (16), Lokman Zogurlu (17), Yalçin Yaşa (13), Dilbirîn Canpolat (3,5), Suna Canpolat (2), Huseyîn Canpolat (15), Halîl Leco (13), mahmut Erol (15), B. A. (12), Keko gül (12), Alî Katmiş (1), A. halim Ruzgâr (12), Muhammet Bîlgîç (5), Ahmet Bîlgîç (6), Onen (16), Suleyman Gun (15), Ahmet Efe (8 ), Îbrahîm Şeflîk (5), Hakan Yalçin (14), Bilavşan Asper (17), Sevgî Asma (7), Sohbet Ongun (3), Hanîfî Yildiz (13), Huseyîn Tekîn (16), R. A. (3), Ferman Cîngoz (16),Mîrza Yildirim (3), Mehmet yildirim (15), Abdulkerîm Yildirim (2), Îrfan Yildirim (5), Xunaf yildirim (3), Çîçek Benzer (2) Alî Benzer (7), Ayşe Benzer (1), Omer Benzer (12), Abdurrahman Benzer (4), Îlhamî Menteş (12), Raîf Menteş (13), Kezîban Kalkan (15), Tûncer Guler (11), Şerîf Ekîn (13), Ahmet kaya (13), Hasan Demîr (14), Dîdar Elmas (7), Barzan (2), Hûsnû Tûran (10), Eylem Tur (13), Suleyman Erîk (9), Emrullah Zeybek (10), Hîkmet Argun (13), Xanime Sîncar (17),Hayrî Yuksel (15), Atîlla Kiliç (14),Nurullah Solhan (16), Emrullah Solhan (14), Selma Solhan (7), A. menaf Tunç (14),Kenan Dartan (12), Gultekîn Acet (10), Abdullah Kamçi (16), Sedat Barış (18 ), Netîce Coşkun (14), Mumîne Zumrut (18 ), Çelebî Ozguç (15), Îshak Ozguç (13), Savaş Ateş (11), Halît Guneş (13), Bayram Guneş (13),Vedat Balta (12), Îbrahîm Balta (13), Îsa Can (15), Nurettîn Doruk (18 ), Sadetîn Dogan (10), Sedat Oner (7), Mehmet Sercan (9), Cemşît Adiguzel (13), Şukran Yildiz (11), Dîlek Serîn (3), Yeter Işık (16), elîf Işık (18 ), Recep Tartar (8 ), Kurdiye Savaş (8 ), Emrah Tartar (8 ), Faruk Savaş (11), fîlîz Kayiş, Îlyas Yigit (6), Adîl Boztaş (10), Nurşan Bulut (13), Mehmet Uste (12), Hamdî Dundar (18 ),Fîkrî Yilmaz (15), Cuneyt Tarhan (11), Yunus Turgut (13), Hasîp Kaya (9), Yilmaz Kaya (10), Erol oztunç (2), Ahmet Bulut (10), Rahîm Kumru (10), Dînar Aras (12), Cuneyt Aras (6), Ergun Aras(3), Ferdî Aras (2), Hazal Sevîm (17), Dîlan Bayram (2), Berîvan Bayram (4), Hatîce Bozaslan (17), Oktan Çaçan (14), Mehmet Banan (15), Musa Adsız (12), M. şerif Ozturk (11), Muhammet Kulçur (12), Gokhan Kulçur (10), Fedaî Ogurce (4),M. Ozdemîr (17), Bîlal Alanca (5), Fatîh Kaya (18 ), Engîn Ceylan (14), Tugay Ergin (10),Abdurrahman Gezer (18 ), Yilmaz Elüstü (17), Kenan Oguz, Denîz Oguz, Cansu Oguz, Mehmet Algan (11), firat çiçek (9),Onur Şahîn (11), Sedat Karakoç (14),Şaban Çadıroglu (15), Înan Cila (11), Serdar Gunerci (17), Welat Şedal (10), Îsmaîl Şedal (8 ), Ugur Kaymaz (12), Abdullah Duran (9), Enes Ata (8 ), Îsmaîl Erkek (8 ),Fatîh Tekîn (3), Ahmet Araç (17),Mahsum Mizrak (17), Emrah Fîdan (17), Mizgîn Ozbek (10), Yahya Menekşe (12), Abdulsamet Erîp (14), Ceylan Onkol (12), Mehmet Uytun (4), Firat Basan (14), Canan saldik (16), Enver Turan (15), Ahmet Îmre (12), Umut Furkan Akçil (7) Nûjîyan Îdem (4) Baran Ozyolcu(12) Umut Petekkaya(15) Dogan Teyboga(13) Li daneyên fermî di 11 salan de 351 zarok hatine qetilkirin.
