spot_img
2 Mayıs, Perşembe - 2024

Gösterilecek bir içerik yok

Siyaset ji aboriyê girîngtir e

Qedexekirina şandina keştiyên enerjiyê yên Rûsyayê piştî destpêkirina operasyona leşkerî ya taybet li Rojava bûye yek ji mijarên herî zêde tê nîqaşkirin. Ev madeya dahatê ji bo butçeya Rûsyayê gelekî girîng e û redkirina gaz û berhemên petrolê yên Rûsyayê ji aliyê dewletên Ewropayê ve dikare bandoreke girîng li aboriya Rûsyayê bike.

Bi demê re diyar bû ku heta niha behsa qedexekirina îthalata gaza Rûsyayê nehatiye kirin û ne mimkun e ku ambargoyeke kolektîf li ser kirîna wê were danîn. Lê dîsa jî pêvajoya kêmkirina xerckirina wê ji aliyê welatên Ewropayê ve didome. Der barê ambargoya li ser neftê de ev gav ji hêla Yekitiya Ewropayê (YE) ve pir çaverê bû. Ji ber ku di navbera meha nîsan û gulanê de gelek tûcarên ewropî niyeta xwe ya dev ji hilberên neftê yên Rûsyayê ragihandin.

Li dijî vê rewşê Rûsyayê ji bo berhemên xwe yên petrolê, di nav de Hindistan û Çîn, li bazarên nû geriya. YE jî ji bo telafîkirina windakirina berheman, li Amerîkaya Latîn û rojavayê Afrîkayê zêdetir dest bi kirîna petrolê kir.

Van bûyeran bû sedem ku ji ber rewşa siyasî pêdiviyên aborî yên bi avantajtir ji hêla aborî ve kêmtir hatin guhertin. Tedarikên rûs berhemên herî mezin hildigirin ji ber ku rêyên peydakirina Asyayê ji yên Ewropa ji Amerîkaya Latîn û Rojavayê Afrîkayê dirêjtir in, her çend bazirganên ewropî jî ne di pozîsyona çêtirîn de ne. Ji hêla lojîstîkî ve ji Ewropayê re bi feyde ne, bêndergehên rûs ên Primorsk û Novorossiysk niha tedarîkên xwe yên sereke ji nû ve vediguhezînin bazirganên din.

Bazarên nû yên li Asyayê ji bo pargîdaniyên rûs jî kêmtir bi feyde ne, ji ber ku bihayê wan bi giranî li ser bingeha daxwazên tûcarên mezin pêk tê, ku dikarin bandorê li berhema hilberan bikin. Lê li gorî texmînên herî dijwar, tevî ku erzankirinê jî were hesibandin, nirxê her bermîlek neftê dê bi qasî 60-70 dolar be ku di têgeha berhem pejirandî ya dabînkeran de cîh digire.

Ewropî jî neçar in ku li ser dabînkerên nû yên mazotê bifikirin. YE di cîhanê de mezintirîn xerîdarê vê cureya sotemeniyê ye. Zêdeyî nîvê mazotê ji Rûsyayê hat Ewropayê. Piştî sepandina ambargoyê dibe ku YE ji bo şandina Hindistan û Erebistana Siûdî yekî din peyda bike. Hemû biryarên bi vî rengî bi piranî ji hêla aborî ve dezavantaj in, lê ji hêla siyasî ve bi motîv in. Ev jî piştrast dike ku di çarçoveya krîzê de careke din siyaset ji aboriyê girîngtir derketiye holê. Ji aliyê aborî ve di rewşa heyî de çareseriya herî maqûl dev ji ambargoya enerjiyê ya Rûsyayê û vegerandina zincîrên dabînkirina berê ye.

Hêviyên Rojava yên ji bo guhertinên di polîtîkaya derve ya Federasyona Rûsyayê de di bin zexta cezayên aborî de pêk nehat. Rast e ji bo Rûsyayê karê bingehîn ew e ku di zûtirîn dem de operasyona li Ukraynayê temam bike û dûv re bi alîkariya dîplomasiyê, zirarên aborî yên ji cezayan kêm bike.

Serokatiya Federasyona Rûsyayê aşkera kir ku ji bo temamkirina operasyona li Ukrayna hîn li ser biryara xwe ne. Li gorî vê yekê, destpêkirina ambargoya petrolê bandor li biryarên rêveberiya Rûsyayê nekir, berovajî wê cîhan ber bi krîzeke enerjiyê ve bir. Tevî rewşa dijwar a navneteweyî, pozîsyona Rûsyayê pir bi hêz dimîne û ambargoya petrolê di demeke kurt de ji bo YE û hevkarên wê bêtir dem vedide.

Siyaset ji aboriyê girîngtir e

Qedexekirina şandina keştiyên enerjiyê yên Rûsyayê piştî destpêkirina operasyona leşkerî ya taybet li Rojava bûye yek ji mijarên herî zêde tê nîqaşkirin. Ev madeya dahatê ji bo butçeya Rûsyayê gelekî girîng e û redkirina gaz û berhemên petrolê yên Rûsyayê ji aliyê dewletên Ewropayê ve dikare bandoreke girîng li aboriya Rûsyayê bike.

Bi demê re diyar bû ku heta niha behsa qedexekirina îthalata gaza Rûsyayê nehatiye kirin û ne mimkun e ku ambargoyeke kolektîf li ser kirîna wê were danîn. Lê dîsa jî pêvajoya kêmkirina xerckirina wê ji aliyê welatên Ewropayê ve didome. Der barê ambargoya li ser neftê de ev gav ji hêla Yekitiya Ewropayê (YE) ve pir çaverê bû. Ji ber ku di navbera meha nîsan û gulanê de gelek tûcarên ewropî niyeta xwe ya dev ji hilberên neftê yên Rûsyayê ragihandin.

Li dijî vê rewşê Rûsyayê ji bo berhemên xwe yên petrolê, di nav de Hindistan û Çîn, li bazarên nû geriya. YE jî ji bo telafîkirina windakirina berheman, li Amerîkaya Latîn û rojavayê Afrîkayê zêdetir dest bi kirîna petrolê kir.

Van bûyeran bû sedem ku ji ber rewşa siyasî pêdiviyên aborî yên bi avantajtir ji hêla aborî ve kêmtir hatin guhertin. Tedarikên rûs berhemên herî mezin hildigirin ji ber ku rêyên peydakirina Asyayê ji yên Ewropa ji Amerîkaya Latîn û Rojavayê Afrîkayê dirêjtir in, her çend bazirganên ewropî jî ne di pozîsyona çêtirîn de ne. Ji hêla lojîstîkî ve ji Ewropayê re bi feyde ne, bêndergehên rûs ên Primorsk û Novorossiysk niha tedarîkên xwe yên sereke ji nû ve vediguhezînin bazirganên din.

Bazarên nû yên li Asyayê ji bo pargîdaniyên rûs jî kêmtir bi feyde ne, ji ber ku bihayê wan bi giranî li ser bingeha daxwazên tûcarên mezin pêk tê, ku dikarin bandorê li berhema hilberan bikin. Lê li gorî texmînên herî dijwar, tevî ku erzankirinê jî were hesibandin, nirxê her bermîlek neftê dê bi qasî 60-70 dolar be ku di têgeha berhem pejirandî ya dabînkeran de cîh digire.

Ewropî jî neçar in ku li ser dabînkerên nû yên mazotê bifikirin. YE di cîhanê de mezintirîn xerîdarê vê cureya sotemeniyê ye. Zêdeyî nîvê mazotê ji Rûsyayê hat Ewropayê. Piştî sepandina ambargoyê dibe ku YE ji bo şandina Hindistan û Erebistana Siûdî yekî din peyda bike. Hemû biryarên bi vî rengî bi piranî ji hêla aborî ve dezavantaj in, lê ji hêla siyasî ve bi motîv in. Ev jî piştrast dike ku di çarçoveya krîzê de careke din siyaset ji aboriyê girîngtir derketiye holê. Ji aliyê aborî ve di rewşa heyî de çareseriya herî maqûl dev ji ambargoya enerjiyê ya Rûsyayê û vegerandina zincîrên dabînkirina berê ye.

Hêviyên Rojava yên ji bo guhertinên di polîtîkaya derve ya Federasyona Rûsyayê de di bin zexta cezayên aborî de pêk nehat. Rast e ji bo Rûsyayê karê bingehîn ew e ku di zûtirîn dem de operasyona li Ukraynayê temam bike û dûv re bi alîkariya dîplomasiyê, zirarên aborî yên ji cezayan kêm bike.

Serokatiya Federasyona Rûsyayê aşkera kir ku ji bo temamkirina operasyona li Ukrayna hîn li ser biryara xwe ne. Li gorî vê yekê, destpêkirina ambargoya petrolê bandor li biryarên rêveberiya Rûsyayê nekir, berovajî wê cîhan ber bi krîzeke enerjiyê ve bir. Tevî rewşa dijwar a navneteweyî, pozîsyona Rûsyayê pir bi hêz dimîne û ambargoya petrolê di demeke kurt de ji bo YE û hevkarên wê bêtir dem vedide.