Her cayê dîna waxtê lejî de en jede cenî û domanî benê hedef. En jede cenî feqîrîye oncenê, vesan manenê û rastê taciz û tecawizî yenê. Hefteyanê pêyenan Yewbîyayena Miletan serva dugela Yemen jû vengdayîsî de lezîn kerd. Rîwalê polîtîkayanê hukumdaran ra cenî û en jede kî domanî xizanîyî oncenê. Hukumdarî, dewletî ya kî jû nameyî da bîna camerdî ke dewletan, hukumatan temsîl kenê iyê. Coka avê herîş kenê, dime ra kî serva rindeyî onca vejîne meydan. Xo jê wayirê însonîye misnenê. Hama pêro dîna de kewt ke jû lej esto, uca de nî dewletî, nî camerdî estî. Şîddet û qetlîyamê cenîyan nî lejan ra cîya nêno destguretene. Name nî herîşan lej o. Lejê camerdan ê vera cenîyan.

Tarîxê dîna de zaf nûmûneyî estî. Waxtê Herbê Dîna yê Diyene de cenî her hetî de qirkerdene ra ameyî ravernayene. Japonya cenîyê ke hesîr guret bazaran de rot. Kore ra hata Vîetnam, Çîn, Bangladeş cenî rastê tecawizî ameyî. Nî lejan de tecawiz kî je tifong ardiya kar ardene. Onca Efrîka de bi des serrano cenî rastê tecawizî yenê. Kampanê mûxacîran de ya kî hardanê xo de.

Coka sîstema camerdan û sîstema dewlete je jûbînî. Pêro mesajanê nî herişkaran de seweta cenîyan tewayî de rind çîn o. Serranê pêyenan de cenî hetê na sîstema camerd-dewlete ra zaf hetî ra cerîna binê zorvajiye.
Bi hazaran serro cenîyan ser zilm, nêqediya. Cenî zerrê çeyan de, cayî kar de, mektev de, kuçeyan de son-sodir, kam ci seate bena va bibo ya şiddet vînena ya kî yena kistene.

Serra 1857’î de cenîyê kedkarî, emegdarî yê konfeksîyônî verva bêadaletî vejiyayî, serva ciwîyayîse rind, serva debara rinde dest kerdê tekoşîne. Beno ke dîna de sifte virene tekoşîna de bi rêxistin yê cenîyan ke na wa. Hama camerden wastisanê cenîyan rê cewab bi heriş dayî. Cenî ke grew de bî, zerrê palkade çeber serrî yenan de guretî. Palgade vesayîs vejiya û 129 cenîyanê emegdaran rê bî mezele.

Na roze jê roza tekoşînî, jê haqanê xo rê wayir vejiyayene yena qebûl kerdene. Cenî teyna 8’e Adare bimbarek nêkene, na roze de pêro piya benê jû vera sîstema camerd-dewlete vindene.

Serra 2020’î ra heta ewro nî polîtîkayî herîşkar bî jede. Haqe cenîyanî ke bi tekoşînî guretî, na sîsteme wazena ke destê cenîyan ra peyser bicero. Çar hetê dîna de cenî serva haqanê xo, seweta azadîya xo tekoşîn danê, jûbînî rê paşt vejînê.
Tekoşîn û xoverdayîşê cenîyan ê vera na herîşkarîye her waxte ra jedena beno girs. Na 8’ê Adare de na raştiye vejiye werte. Omêdê cenîyan yeno diyayene. Çiqas kî wastî çalakîyanê cenîyan tomete bikerî, vengê cenîyan bibirne, nayî de sernêkewtî.

Cenîyê kurdî, teyna serva kamayîsê xo nê pêro piya serva xelesîyayîşê qomê xo tekoşînê xo kenê berz. Bi qerarîya tekoşînê xo yê azadîye de wayîr vejine. Coka roza ma yê ewroyîne de temsîlkarê sîstema netew dewlet cenîyan, gencanê kurdan hedef cena. Zonenê xelesîyayîşê cenîyanê kurdan, xelesîyayîşê pero kurdan o. Cawo ke azadîya cenîyan esta, uca de avêr şîyayîs, uca de dewlemendîye, uca de aştîye bena.

8’ê Adare roza cenîyanê emegdaran, cenîyêke erzenê xo ver, cenîyêke tekoşîn danê, cenîyêke wazenê xo zilm ra bixelesnê sima pêrone rê bimbarek bo.