Emser aşma gulane seba şaranê bindestan manayêka girde teşmîl kena. Karkeranê Kurdistan û Tirkîya 1ê Gulane coş û keyfweşîye reyde fîraz kerde. Ê wazenê ke 14ê Gulane de otokrat Erdoganî bişirawê.
Manîfestoyê Komunîstî de wina yeno nuştene: “Tarîxê pêro komelanê heta nikayênan tarîxê şeranê sinifan o.” Karl Marx û Engelsî serra 1848î de derheqê şerê sinife de xeylê formulasyono balkêş viraşt. Heta înan îdealîzm û materyalîzmo mîstîk estbî. La înan ra dima materyalîzmê tarîxî dest pêkerd. Çarçewa materyalîzmê tarîxî de her tim şerê sinifan estbî û do bibo.
Awustralya de protestoyêk
Tarîxê 1ê Gulane zî netîceya şerê sinifan o. Derheqê ristimê 1ê Gulane de yew hîpotez çin o. Çend hîpotezî estê. Goreyê hîpotezêkî ristimê roşanê karkeran şino serra 1856î. No dem Awustralya de karkeranê kerra û awanî şaristanê Melbourne de seba roja karî ya bi 8 saetan xo ver da. Ê Melbourne ra heta Keyeyê Parlamentoyî raye ra şîyî. Înan waşt ke şertê xebitîyayîşî bêrê başkerdene.
Amerîka de mîtîngêk
Ristimê 1ê Gulane ser o hîpotezêko bîn esto. No hîpotez bi destê dormeyanê hîrayan yeno qebulkerdene. Bi nê hîpotezî 1ê gulana 1886î de bi serkêşîya Konfederasyonê Sendîkayanê Karkeranê Amerîka Chîcago de mîtîngêk ame serûberkerdene. Karkeran waştêne ke saetê xebitîyayîşî bêrê kêmînayene. No dem Amerîka de karkerî rojêke de 12-14 saetî xebitîyêne. Yew zî destmizî xeylê tay bîyî. Karkeran rê rojêke 3 dolarî dîyêne. Bi 3 dolarî têna aşxaneyêkê nêbaşî de şamîyêke werîyêne.
Serebûtê Raşteyê Haymarketî
Serebûtanê Chîcagoyî dima ra dewam kerd. 3ê gulane de polîsî hêrişê vera karkeran kerd. Na roje 6 karkerî ameyî qetilkerdene û bi desan karkerî dirbetin bîyî. 4ê gulane de reyna karkerî vejîyayî kuçeyan û Raşteyê Haymarketî de kom bîyî. Hetê çalakîvanan ra polîsan ser o bombayêke erzîyaye. Cayê serebûtî de 12 kesî şîyî rehmet. Polîso karmend Mathîas J. Degan cade uca de merd. 6 polîsê bînî ameyî berdene nêweşxane û înan zî uca de dinyaya xo bedilnaye.
4 kesî ameyî dardekerdene
Serebûtê Raşteyê Haymarketî bêguman Amerîka de tesîrêko gird viraşt. Vera serkêşanê karkeran zextî zêdîyayî. Peynîya muhakemekerdişî de Albert Parsons, August Spîes, George Engel, Adolph Fîscher ameyî dardekerdene. Oncîna Louîs Lînggî hucraya xo de loqumê dînamîtî reyde xo kişt.
Yewîye, têkoşîn û paştîdayîş
14ê temmuze û 21ê temmuza 1889î de Enternasyonalo II. ame serûberkerdene. Tîya de bi pêşnîyaza temsîlkaranê karkeran 1ê Gulane sey roja “yewîye, têkoşîn û paştîdayîşî” ameye qebulkerdene. Ê tarîxî ra nata na roje dinya de bi destê karker û kedkaran bi coşî yena bimbarekkerdene. Bêşik karkeranê Tirkîya û Kurdistanî zî girîngîye daye 1ê Gulane û hema zî danê ci. Verê cû tayê fîrazkerdişanê 1ê Gulane de qetlîyamî qewimîyayî. Mîsal serra 1977î de Taksîm de dewleta tirke vera karkeran komployêk kerd û 42 kesî ameyî qetilkerdene.
